Havacılığın öncülerinden olan Lawrence Dale Bell, ilk lisanslı ticari helikopterin ve ses hızını aşan ilk uçak olan X-1’in tasarımcısı ve üreticisidir. Tom Wolfe’un “The Right Stuff” kitabı ve bu kitaptan uyarlanmış olan Philip Kaufman’ın yönetmenliğini yaptığı film, X-1’in dünyanın en ünlü uçaklarından biri olmasına yardımcı oldu. Ancak X-1’i geliştiren adam Lawrence Dale Bell için aynı şeyleri söylemek pek mümkün değil. Malesef Lawrence Dale Bell en başarılı üreticilerden ve satış ustalarından biri olmasına rağmen havacılık dışında pek tanınmadı.
Dünyanın en ünlü helikopterlerinden biri olan UH-1 Iroquois’un da tasarımcısı olan Lawrence Dale Bell, aynı zamanda Bell Uçak Şirketinin (Bell Aircraft Company) kurucusudur. UH-1, “Tüm Zamanların En İyi Helikopterleri” belgeselinde en iyi helikopter seçilmiştir. Bell, neredeyse bütün ömrünü havacılığa adadı. Vefatına kadar da aktif olarak çalıştı ve şirketini başarıyla yönetti.
Lawrence Dale Bell, 5 Nisan 1894 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri’nin Indiana eyaletinin Mentone şehrinde, kereste fabrikası işletmecisi Isaac Bell ve sınıf öğretmeni Harriet Sarber’in onuncu ve en küçük çocuğu olarak dünyaya geldi. 1907 yılına kadar da bu şehirde yaşadı. Sonra ailesi Santa Monica şehrine taşındı. Santa Monica Politeknik Lisesinden 1912 yılında mezun olduktan sonra kardeşi Grover ile katıldığı, Los Angeles yakınlarında 1910 yılında düzenlenen Amerika’nın ilk havacılık gösterisi Bell’in havacılık tutkusunu güçlendirdi. Kardeşi Grover Evans Bell ve öncü bir havacı olan dublör pilot Lincoln Beachey ile birlikte tamir işlerini yürütmek üzere havacılık dünyasına adım attılar. 4 Temmuz 1913’te talihsiz bir kaza yaşandı. Bir gösteri uçuşunda Bell’in kardeşi öldü. Bu ölümcül kaza, Bell’in havacılık sektöründen ayrılma kararı almasına neden oldu.
Bell, havacılık sektöründen ayrılma kararı almasının ardından yalnızca bir yıl havacılıktan uzak kalabildi. Havacılık tutkusu ve isteği onu tekrar bu sektöre yönlendirdi. Santa Ana’daki Glenn L. Martin Havacılık Şirketinde tamirci olarak işe başladı. Glenn L. Martin’deki başarılı çalışmaları ile hızlı terfi alarak yirmi yaşında ustabaşı oldu. Bu arada özel hayatında da bir gelişme oldu. 17 Temmuz 1915 tarihinde Lucille Mainwaring ile evlendi. Bu evlilik 33 yıl sürmüş ve çocukları olmamıştır. 1920 yılında Glenn L. Martin Şirketinde önce Başkan Yardımcılığına ve sonra da Genel Müdür pozisyonuna yükseldi. O, havacılığı teşvik etme konusunda her zaman oldukça aktifti. Cleveland Industrial Alliance, bir etkinlik öncesi Bell’i “soğuk gerçekleri en büyüleyici şekilde sunabilen nadir bir armağan” ve “teknik bilgileri en parlak mizahla sunma yeteneği olan bir konuşmacı” olarak tanımladı. Glen L. Martin Havacılık Şirketinden 1928 yılında ayrıldı ve Buffalo’da faaliyet gösteren Consolidated Havacılık Şirketinde çalışmaya başladı. Yeni şirketinde önce Genel Müdür Yardımcısı ardından da Genel Müdür olarak görev yaptı. Ama 1935 yılında Consolidated Havacılık Şirketi San Diego’ya taşındığı için, Bell Buffalo’da kalmaya karar vererek bu görevi bıraktı. Sonrasında 10 Temmuz 1935 tarihinde kendi şirketi olan Bell Uçak Şirketini kurdu.
Bell Uçak Şirketi, 2. Dünya Savaşı sırasında P-39 “Airacobra” ve P-63 “Kingcobra” savaş uçaklarını üretti. Bu uçaklar, savaşta yaygın olarak kullanıldı. Bell, ABD Hava Kuvvetleri için üretilen ilk jet uçağı olan ve iki İngiliz Whittle motoruyla güçlendirilmiş P-59 Airacomet avcı uçağını tasarladı. P-59A avcı uçağı ilk uçuşunu 1 Ekim 1942’de yaptı. Fakat başarılı olamadığı için savaşta kullanımı mümkün olmadı.
Savaşın ardından, 1946 yılında Bell X-1’i üretti. Deneysel roket tahrikli X-1 uçağı 1947 yılında düz uçuşta ses hızını geçti. Modifiye edilmiş X-1A ise 2.5 Mach’ı aştı. X-2 uçağı ise saatte 2.148 mil hıza ve 126.000 fit irtifaya ulaştı. Bir diğer uçak olan X-5, değişken ok açılı kanatlara sahip ilk uçaktı. Bu örneklerden anlaşılacağı üzere Bell, havacılık tarihinde pek çok ilkleri başarmış usta bir tasarımcı ve üreticidir.
Bell aynı zamanda döner kanatlı hava araçlarının da ateşli bir savunucusuydu. Kendini helikopterler üzerine araştırma yapmaya adamış olan Arthur M. Young, 1941 yılında Bell’i ziyaret etti. Bu ziyaretten hemen sonra şirket, helikopter geliştirme çalışmalarına başladı ve ilk geliştirdikleri prototip Bell 30, ilk uçuşunu 1943 yılında gerçekleştirdi. Sonrasında bu öncü model, ilk helikopter olan Bell 47’ye dönüştü. Hava aracı devamında sivil kullanım için de onay aldı. Bell 47 seri üretime geçerek 5.600’den fazla sayıda üretildi. Özellikle Kore Savaşı’nda ve sayısız sivil operasyonda hizmet vererek dünya çapında başarıya ulaştı. Bell’in en büyük kalıcı mirası, 16.000’den fazla üretilen ikonik UH-1 Iroquois helikopteridir. Helikopter; arama kurtarma, nakliye ve pilot eğitimi görevlerinde kullanılmak üzere tasarlandı. Bu helikopter “Huey” olarak da anılmaktadır. İlk uçuşunu 22 Ekim 1956’da yapan UH-1, 1959 yılında Amerikan Ordusu tarafından kullanılmaya başladı. Huey, Vietnam Savaşı sırasında ABD Ordusunun uçuş kabiliyetlerini değiştirdi ve tarihin en tanınmış helikopterlerinden biri oldu.
Bell ayrıca güdümlü bombalar, füzeler ve roket motorlarının yanı sıra XV-3 Convertiplane ve dikey kalkış ve iniş yapabilen X-14 uçağını da geliştirdi.
Bell, 1951 yılında şirketini Fort Worth’a taşıdı. Geliştirilen uçakların pek çoğu burada, Kuzey Teksas’ta, ilk uçuşlarını gerçekleştirdi. Bell, Cessna ve Beechcraft uçaklarının yanı sıra, E-Z-GO golf arabaları ve Arctic Cat kar motosikletlerini de içeren geniş ürün yelpazesine sahip, farklı sektörlerde faaliyet gösteren bir şirket olan Textron Inc.’in de yüzde yüz iştirakidir.
20 Ekim 1956 yılında Buffalo’da hayata gözlerini kapayan Bell, Forest Lawn mezarlığına defnedildi.
Bell, havacılık kariyeri boyunca sektöre sağladığı katkılar ve uçuş yeteneğine yeni sınırlar açan yenilikçi ve benzersiz hava araçları ile birçok ödüle layık görüldü. Ulusal Havacılık Danışma Komitesi, şimdiki NASA, X-1’in ilk süpersonik uçuşundaki rolü için 1947 “Collier Trophy Ödülü”nü pilot Chuck Yeager ve araştırma bilimcisi John Stack ile birlikte paylaştı. 1944’te Otomotiv Mühendisleri Derneği tarafından “Daniel Guggenheim Madalyası” ile ödüllendirildi ve ölümünden sonra 1977 yılında Ulusal Havacılık Onur Listesi’ne girdi. 1986 yılında Ordu Havacılık Onur Listesi’ne ve 2004 yılında ise Uluslararası Havacılık Şeref Onur Listesi’ne dahil edildi. Arkasında çok önemli eserler bırakan Bell, ismini havacılık tarihine altın harflerle yazdırmayı başardı. Onun havacılık mirası günümüzde de yaşamaktadır.
Yazarın Diğer Yazıları
Bu gönderi kategorisi hakkında gerçek zamanlı güncellemeleri doğrudan bildirim almak için tıklayın.
