Ahmet Bolat: “Havayolundan ‘Havacılık Grubu’na dönüşeceğiz”

Türk Hava Yolları (THY) ikinci atılım döneminde 63 bin çalışanıyla havayolundan küresel ‘Havacılık Grubu’na dönüşecek. Bunun için THY iştiraki şirketlerin insan kaynağı ve işletme yapısı güçlendirilip, dünyanın çeşitli noktalarında operasyon yapar hale getirilecek. Böylece THY’nin elde edeceği gelirin en az yarısı iştiraklerinden sağlanacak.

Şu an THY Anonim Ortaklığı kârının üçte ikisi THY’den, üçte biri iştiraklerden geliyor. Bu sene 400 uçağa çıkacak olan THY, 2023 sonlarında ise 410 uçağa ulaşmış olacak. Ama 2023’e her şeyi ile gelişip, büyüyen Lufthansa gibi bir “Havacılık Gurubu” olarak girmek istiyor.

THY üst yönetimiyle yaklaşık bir hafta yurtdışında beraber olunca kurumun gelecek projeksiyonu hakkında da epeyce bilgi sahibi oldum. THY Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkanı Prof. Dr. Ahmet Bolat ile birlikte Amerika’da 12’nci uçuş noktası olarak kısa süre önce hizmete giren Seattle hattının tanıtım programına katıldım. Uçakta epeyce sohbet ettik. Bolat ile Seattle’den beraber dönüp, İstanbul’da 6-7 saat mola verip, gece yarısı Katar/Doha’ya uçtuk.

Ahmet Bolat ve THY ekibiyle Doha’ya uçup Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği – 78’inci IATA Genel Kurulu’na (Annual General Meeting-AGM) ve Dünya Hava Taşımacılığı Zirvesi’ne katıldık. Geçen yıl Boston’da yapılan IATA AGM’ye THY adına hiç katılım gösterilmemişti. Doha’daki toplantı içinse THY kalabalık bir heyetle yola çıkmıştı. Nedenini IATA AGM’ye adım attığımda anladım. Ahmet Bolat’ın girişimleriyle THY’nin 6 havayoluyla yarışıp yeniden IATA Yönetim Kurulu’na girdiğini öğrendim. IATA’ya dünyadan yaklaşık 290 havayolunun üye olduğu, sadece 27’sinin yönetim kurulunda yer aldığı düşünülürse, THY’nin 6 yıl boş bıraktığı koltuğa dönmesi önemli.

THY Yönetim Kurulu ve İcra Komitesi Başkanı Ahmet Bolat yeni dönemde yurtdışında daha etkin bir strateji yürütmeyi hedefliyor. THY’nin en önemli iştiraki THY Teknik AŞ’yi güçlendirip, küresel ölçekte daha etkin hale getirmeyi, yer hizmetleri şirketi TGS ve ikram şirketi Turkish Do&Co’yu da yurtdışına açmayı planlıyor. TGS’nin yurtdışında Dnata gibi bir konuma gelmesini arzuluyor. Turkish Do&Co’nun ikramda THY’ye kazandırdığı birçok ödülü sonrasında dünyada daha etkin olmasını arzuluyor. Ayrıca THY uçaklarındaki Flying Şeflerin farkındalık oluşturması sebebiyle şu an 300’e yaklaşan sayıyı ileride 400 çıkarmayı planlıyor. Ahmet Bolat’ın Seattle ve Doha’da bana yaptığı açıklamalar şöyle:

Geniş gövde uçak lazım
Şu anda uçuşlarımızı arttıramamamızın en önemli nedeni geniş gövdeli uçağımız olmaması. Airbus’tan 25 artı 5’in siparişimizin üzerine geçen ay 6 adet daha A350 satın aldık. Geniş gövde uçaklarımızı artırmaya devam ediyoruz. 4 motorlu Airbus A380 ve Boeing 747-8 uçakları, yüksek işletme maliyetleri olduğu için gündemimizde yok. Geniş gövde filomuza iki motorlu uçaklar bakıyoruz. Ayrıca önümüzde yıl dar gövde uçak ihtiyacımız da ortaya çıkacak. Onun için de çalışma yapıyoruz.

Uçuş ağımızı genişleteceğiz
Amerika’da Seattle’den sonra Detroit, Denver, Orlando’ya hat açmak için çalışıyoruz. Asya’da da uçmak istediğimiz yeni hatlar var. Fakat mevcut frekansları artıramıyoruz. Uçtuğumuz hatlarda sefer sayısını çoğaltmak da istiyoruz. Mesela Panama’yı, Caracas’ı artırmayı düşünüyoruz. Fakat uçak yok. Yeni uçaklar filomuza geldikçe buralara olan seferlerimizi de artıracağız.

Beş ayda AnadoluJet’i netleştirdik
AnadoluJet 50-60 arasında uçak ile operasyon yapmakta. AnadoluJet’e 30’a yakın Boeing 737 MAX ve Airbus A321neo kiraladık. Bunlar sıfır uçaklar. 6 ve 12 yıllık çeşitli dönemler için kiraladık. Boeing 737 MAX’lerin 189, Airbus A321neo’ların ise 240’a kadar çıkan yolcu kapasiteleri var. AnadoluJet’in belirgin olmayan politikaları vardı. Bunları değiştirdik. Dış ve iç hatlarda hizmet vereceğiz. AnadoluJet İstanbul Sabiha Gökçen ve Ankara Esenboğa odaklı çalışıyor. Sabiha Gökçen Havalimanı’nın AnadoluJet operasyonlarına katkı sunması için ikinci pistinin de hızla devreye girmesini bekliyoruz. Gerekli girişimlerde bulunduk. Sabiha Gökçen’den seferleri artıracağız. AnadoluJet’in yolcu rezervasyon sistemi ayrışacak. Piyasada bilinen yerli bir markayla (HİTİT) çalışabiliriz. AnadoluJet’e satış müdürlükleri açmayacağız. Biletler web ve mobilden satılacak. Şirket olarak THY (TK) sisteminden ayıracağız. Satış ve pazarlaması ayrı olacak.

Turkish Cargo incelemede
Kargonun şirketleşmesi bize fayda getirecekse şirketleşeceğiz. Kargodaki pilot kullanımı yolcuya göre daha fazla. Kargo uçaklarımızda 1,4 oranında daha fazla pilot kullanıyoruz. En büyük sıkıntımız 2019 rakamlarının üstüne çıktığımızdan dolayı gelen talepleri karşılamak için ekstra uçuş koyamamak. Bu sebeple bazen uçuş kestiğimiz oluyor, çünkü pilotların uçuş saati yetmiyor.

Bölgesel uçakta sona geldik
Uzun yıllardır filo planlamada üzerinde çalıştığımız bölgesel uçaklar var. 110 ile 145 yolcu kapasitesine kadar çıkan bölgesel uçaklar var. Bunlar daha çok feederline dediğimiz ana hattı besleyen dar pazarlarda etkili olan uçaklar. Bu uçaklarla ilgili çalışmalarımızın sonuna geliyoruz. Burada da iki tip jet uçağı öngörüyoruz. Turborop yani pervaneli bölgesel uçak hiçbir şekilde düşünmüyoruz. Embraer’in E2 dediğimiz 195’leri ile Airbus’ın A220-300 modeli, daha önce Bombadier’in geliştirdiği ve C Series 300 model olarak bilinen şu an Airbus çatısı altında olan bu uçaklar üzerinde çalışıyoruz. Bunlarla ilgili teklifler alındı, görüşmeler yapıldı. Tabi bu iki uçakta ayrı bir tip olduğu için burada pilot konusunda soru işaretimiz var. Firmalarla bunları görüşüyoruz. Aynı zamanda teknik bakımları, komponentleri de diğer uçaklardan farklı olduğu için çalışmalar yapıyoruz. Operasyon maliyetleri konusunda araştırmalar yapıyoruz.

Tek tip bölgesel uçak olacak
Şu an en küçük uçağımız Airbus A319. Bunlar 119 ile 130 koltuk kapasitesine kadar çıkan uçaklar. Bunların iniş kabiliyeti de fazla. Zor meydanlara inebiliyorlar. Ama artık iç hatlarda zor meydan yok. Airbus A319’lardan elimizde 7 tane var. Bir tanesi kiralık. Bu uçaklar da yaşlanıyor. THY’nin bölgesel etkinliği için küçük uçağa ihtiyacı var. Alternatifimiz Airbus A220-300 olabilir. Bölgesel uçak tedarikimiz tek tip olacak. İki tipi kıyaslanacak. Burada iki ayrı üreticiyle çalışma imkânımız olmaz. Bunların sayısı da 30’u geçmeyecek. AnadoluJet bundan sonra MAX ve neo’larla gidecek. Bölgesel uçaklar burası için söz konusu değil.

Turkish Teknik ve SunExpress verimli şirketlerimiz
En verimli iştiraklerimiz SunExpress ile Turkish Teknik. SunExpress hakkında alacağımız bir karar yok. Ama Turkish Teknik en büyük kârı sağlayan iştirakimiz. Fakat istediğimiz seviyede değil. Lufthansa Teknik gibi olması için çalışıyoruz. Stratejik ortak olarak kimlerle çalışabiliriz ona bakıyoruz. Yurtdışından olabilir mi, araştırıyoruz. Ayrıca Turkish Teknik’in uçakları kargoya dönüştürme kabiliyetini kazanmasını istiyoruz. Böylece THY’nin 8-10 civarında 777 uçağını kargoya dönüştürebileceğiz. 777’lerin modifikasyonu çok kapsamlı bir program. Bunu dünyada 1-2 firma yapıyor. Boeing zaten bu işlemi yapmıyor. Ama 2027’den sonra Boeing sıfırdan kargo uçağı üretimini de durduracağı için bizim böyle bir kabiliyete ihtiyacımız var. Ayrıca Airbus 330 gibi başka yolcu uçaklarımız da var kargoya dönüşecek. Yolcu uçaklarını kargoya dönüştürme kabiliyeti bizim için önemli bir gelir kalemi olacak.

İştirakler birleşerek güçlenecek
Gelir gelmez ayrı olan 3 iştirakimi olan koltuk, galley (mutfak) ve uçak içi eğlence sistemleri şirketini birleştiriyoruz. Bir uçağı satın alan havayolu ve lessor’lere artık tek bir paket olarak gidilecek. Daha güçlü pazarlama imkânı ortaya çıkacak. İki akaryakıt şirketimiz, Turkish Opet ve İGA ile ortak diğer şirketimiz var. İki şirketi de büyütmeyi düşünüyoruz. İki şirkette de varız, ama bu iki şirketle ilgilenen başkaları da var. Bizim de projelerimiz var. Vergi ve gayrimenkulle ilgili şirketleri de gözden geçireceğiz. THY Uçuş Eğitim ve Havalimanı İşletme AŞ (TAFA) isimli pilot yetiştirdiğimiz akademi var. İhtiyacımız olan pilotları yetiştiriyoruz. Burada da kapasiteyi artırmak için planlar yapıyoruz. Yılda 300 pilot yetiştirecek seviyeye gelmek istiyoruz. Toplam 21 iştirak şirketi 14-15’e düşürerek daha güçlü hale getireceğiz.

Yurtdışı ofislere atama sistemi değişecek
THY’de satış ve pazarlama olarak 160 ofisimiz var. Buralarda müdürler yer alıyor. Daha önce bu atamalar için dünyayı 3 bölgeye ayırmıştık. Kuzey Amerika, Batı Avrupa ve Asya’da büyük ülkeler; Japonya ve Kore gibi. Bunlar premium dediğimiz ülkeler; gelirleri, alım gücü ve yaşam standartları olarak… Doğu Avrupa, Balkanlar, Rusya, Türk Cumhuriyetleri, Orta Doğu. Ayrıca Kuzey Afrika ülkeleri var. Bir de zorluk derecesi yüksek, çalışma şartları ve pazarlama şartları zor olan ülkeler var. Afrika ve Asya’da az gelişmiş ülkeler gibi…

Türk Hava Yolları, hep kâr ettiyse, büyüdüyse bu pazarlama ve satış başarısıyla oldu. Buradaki arkadaşlar gelire önemli katkı sunan çalışanlarımız. Ama biraz daha farklı bir sistemle daha verimlilik elde edebilir miyiz, ona bakıyoruz. Bu sebeple pazarlama satış teşkilatında motivasyonu artıracak, performans odaklı çalışmalar yapmak istiyoruz. Performansı yüksek olanları ödüllendirmek, zor bölgeleri de sürgün yeri gibi algıdan uzaklaştıracak modeller getireceğiz. Kalma sürelerini 3-4 yıl ile sınırlandıracağız. Amerika’da Avrupa’da 5-6 yıl kalırken bu zor bölgelerde 3-4 yıl kalabilirler. Şirkete katkı yapıp başka bölgelere geçecekleri model üzerine çalışıyoruz. Bu yöntem şirketin daha önce de prosedürlerinde olan bir model, ama son yıllarda uygulanmamış. Biz bunu tekrar modernleştirerek uygulayacağız.

THY’de hostes kıyafetleri değişmiyor
Stil olarak bir değişiklik düşünmüyoruz. Ama kullanım şartları ve kumaşla ilgili iyileştirmeler yapacağız. Yönetim Kurulu Başkanı olarak ben ölçülü elbise giymiyorum, ama THY’nin tüm pilot ve kabin personeline üniformaları herkesin ölçüsü alınarak özel dikiliyor. Vakko’dan gelen yöneticilere; “Ben bugüne kadar kendim ölçü aldırıp, özel elbise diktirmedim. Hep hazır alıp, giyindim” dedim. Kabin ve kokpitteki personelimizin giydikleri kıyafetlerin rahat, temizlenebilir ve şık olması sağlanmış durumda. Sadece yüzde 5 kullanımla ilgisi sıkıntılar var. Onu da düzeltiyoruz.

THY kadın yöneticilerle çalışacak

THY Yönetim Kurulu Başkanı Ahmet Bolat göreve geldiğinde ilk temas ettiği noktalarından birisi kadın yönetici sayılarının artırılacağı, yüzde 25 seviyesine çıkarılacağı oldu. Seattle’da da bu hususa vurgu yaptı. Ama Doha’da IATA Genel Direktörü ile birlikte imza atarak bir de taahhütte bulundu. THY’de şu an 4 kadın başkan, bir de yönetim kurulu üyesi var. Müdürler var, fakat sayının artırılması için pozitif ayrımcılık yapılması planlanıyor. Ahmet Bolat bu hedefine ulaşmak için IATA’nın sektörde cinsiyet dengesi kurmayı hedefleyen “25by2025” kampanyasına katıldı. Sektörde yüzde 25 kadın istihdamı sadece THY’nin değil IATA’nın da gündeminde. Zaten Bolat’ın kadın konusundaki açıklamasını bu çerçevede yaptığını düşünüyorum.

THY’de kadın genel müdür yardımcısı yok!

Ahmet Bolat, THY’nin gökyüzündeki yükselişine destek sağlayan kadın çalışanlarının şirket içerisindeki rolünü güçlendirmek adına IATA’nın “25by2025” girişimine imza atıp, ardından ekibiyle bir fotoğraf çektirdiğinde karede sadece iki kadın vardı. Ama genel müdür yardımcım pozisyonunda kimse yoktu. Durumu hatırlatınca yakında THY kadrosunun kadın yöneticilerle zenginleşeceğini söyledi. Ben yakında THY’de kadın bir genel müdür yardımcısının görev alabileceği notunu düşmüş olayım. Fakat 2002’den önce THY yönetiminde oldukça yetkin ve etkin kadın genel müdür yardımcıları olduğunu da hatırlatmış olayım.

IATA Genel Direktörü Willie Walsh da tüm havayollarının 2025 yılına kadar çalışanları içinde kadın oranın yüzde 25’e çıkarılması için IATA’nın “25by2025” girişimiyle çaba sarfediyor. Havayolları da ciddi anlamda katılım gösteriyor.