Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasının bölge ülkeleri ve dünya ekonomisine ciddi etkisi olacağı gibi, küresel havacılık sektörü de önemli oranda zarar görecek. Özellikle Rusya havacılığı ise, hemen sıkıntıya girecek ve uzun vadede toparlanması zorlaşacak. Eğer Batılı ülkeler ve uçak üreticileri İran’a uyguladıkları yaptırımların benzerini Rusya için devreye sokar, uçak ve yedek parça satışına izin vermezlerse durum kritik bir hal alabilir.
Ayrıca Rusya’nın da bu adımlara karşılık olarak hava sahasını bazı ülkelere kapalı tutma kararını devam ettirmesi halinde, Kuzey yarım kürede uçak yolculukları bazı hava yolları için çok maliyetli hale gelecektir.
Uzun bir süredir gündemde olan Rusya-Ukrayna arasındaki gerginliğin savaşa dönüşmesiyle Ukrayna hava sahası uçuşlara kapatıldı. Arkasından birçok ülke de Rusya’ya hava sahasını kullanma yasağı getirdi. Rusya da bunların bazılarına aynı şekilde cevap verdi. Salgının etkilerinden bu yaz kurtulmaya çalışan havacılık sektörü yeni bir problemle daha tanışmış oldu.
Diğer tüm şirketler gibi Türk Hava Yolları da çatışma bölgesi Ukrayna’ya uçamıyor, ama çatışma olmayan kocaman Rusya hava sahasını kullanacak şirketlere de Moskova mütekabiliyet uygulayarak tek tek yasak koyuyor. Rusya’ya tepki koyan ülkeler çok sayıda yaptırım kararı açıkladı. Fakat havacılık sektörüne yönelik yaptırımlar kendisini çok çabuk hissettirdiğinden, ilk tartışmaya başlanan konu oldu. Sadece uçuş yasakları değil havacılık sektöründe konuşulan. Uçak ve yedek parça tedarikinde Rusya ciddi sorunlarla karşılaşacak. Bu konuda da adımlar atıldı. Avrupa Birliği (AB) Komisyon Başkanı Ursula Von Der Leyen, Rusya’ya uçak ve yedek parça satışının yasaklanacağını duyurdu.
Rus uçaklarının çoğu Batı yapımı
Şu an Rusya ticari havacılık filosunu oluşturan uçaklarının yaklaşık dörtte üçü Avrupa, Amerika ve Kanada üretimi. Bu uçakların bir çoğu da bu ülkelerin uçak kiralama şirketleri tarafından havayollarına temin edilmiş durumda. Seyahat yasağı da bu gelişmelerin üzerine eklenirse, çoğu uçağı sahipleri geri çekecektir. Ayrıca Rusya tescilinde operasyon yapacak uçakların sigortalarında da sorunlar yaşanacaktır. Hatta Rusya’ya yapılacak seferlerin bile sigortası yapılmayabilir. Bu durumda Rusya havacılığı çöker ve dünya ile irtibatı çok zayıflar.
Bir başka önemli husus ise Rus tescilli yolcu uçaklarının operasyonlarına devam edebilmesi için çeşitli teknik bakımlardan geçmesi gerekecek. Uçak üreticileri de ülkelerinin yasakları sebebiyle yedek parça tedariki ve teknik destek yapamayacakları için Rusya’nın elinde kalacak uçaklar da bir süre sonra sorunla hale gelecektir.
Rusya halihazırda yoğunlukla ABD, Avrupa ve Kanada uçaklarını kullanıyor. Kendi geliştirdiği yeni nesil yolcu uçaklarından çok verim alamadığı için başka ülkelere satış da yapamıyor. SSCB döneminde 4 ayrı yolcu uçağı markası olan Rusya, bunların endüstriyel gelişimini sağlayamadı. Antonov, Tupolev, Yakovlev ve Ilyushin gibi önemli modellere imza atan markaları vardı. Mesela Ukrayna sınırları içinde kalan Antonov, çeşitli modellerle birlikte dünyanın en büyük kargo uçaklarını üretmişti. Rusya son saldırısıyla Antonov fabrikasına da ciddi zarar verdi. En büyük kargo uçağının birini de galiba kullanılamaz hale getirdi.
Rusya’nın milli havayolu pozisyonundaki Aeroflot’un filosunda toplam 214 uçak var. Bunun 182 tanesi Airbus ve Boeing üretimi. Rusya’da Türk tur operatörlerinin de havayolları var. Türkiye’ye gelen Rus turistlerin taşınmasında ve Rusya’nın dünya ile irtibatında bu şirketler önemli görevler üstleniyor. Bu şirketlerin filosundaki tüm uçaklar da Airbus ve Boeing yapımı ve onları da zor günler bekliyor.
Rusya’ya karşı ilk havacılık yaptırım adımı İngiltere’den geldi. Birleşik Krallık, Aeroflot’un ülkeye giriş çıkışlarını askıya aldı. Bu gelişme sonrası Rusya da İngiltere’ye hava sahasını kapattı. Ama Rusya hava sahası uçuşlar için Kuzey yarım kürenin en kıymetlisi. Asya ile Avrupa ve hatta Kuzey Amerika uçuşları için devasa bir hava koridoru Rusya’nın kontrolünde. Havayolları, yolcu ve kargo uçuşlarında Rus hava sahasını kullandıklarında zaman ve para açısından çok büyük tasarruf ediyorlar. Kullanan havayollarının yarısı Avrupalı şirketler.
Rusya, hava sahası yasağını genişletmesi halinde kendisine de olumsuz ekonomik etkileri olacaktır. Çünkü Rusya, hava sahasının eşsiz konumunu değerlendirerek avantaja çeviriyor. Havayollarından üs geçiş ücreti olarak yüksek paralar tahsil ediyor.
Tüm bunların üzerine Rusya’ya Swift yasağı da uygulanmaya başladığında, Rus havacılık sektörü can çekişme durumuna geçer. Türkiye turizmi de bundan etkilenir; Türk ekonomisi de…