“One sunny day in the school playground, he once recalled, I looked up at the sky and saw the Count of Lambert’s Wilbur Wright passing the Eiffel tower for the first time. I had never seen a plane before. There and then, I knew that aviation had become a part of my heart and thoughts”.
“Hatırladığım kadarıyla güneşli bir günde okul bahçesinde gökyüzüne bakarken ilk kez Lambert Kontu Wilbur Wright’ın Eyfel Kulesinin üzerinde uçtuğunu gördüm. Daha önce hiç uçak görmemiştim. O anda havacılığın kalbimin ve düşüncelerimin bir parçası olduğunu anladım”.
(Marcel Dassault).
Marcel Ferdinand Bloch, ömrünün büyük bir çoğunluğunu uçak tasarımına ve imalatına adamış Fransız bir mühendis ve sanayicidir. Ayrıca milletvekili olarak uzun yıllar görev yapmış, en yaşlı üye olarak da meclise başkanlık etmiştir. Marcel, yenilikçiliği ve ileriye dönük kararlılığı olan bir havacı olarak hatırlanmaktadır.
Marcel, 22 Ocak 1892 tarihinde Paris’te 4 çocuklu Fransız Yahudi bir ailenin en genç çocuğu olarak dünyaya gelmiştir. Babası Adolphe doktor idi. Annesi Noemie Allatini, ilginç bir şekilde, o zamanlar Osmanlı İmparatorluğu’nda bir şehir olan Selanik’te maden kralı olan Moise Allatini’nin büyük yeğeni, Darius Milhaud’un kuzeni ve Fransız bankacı Nissim de Camondo’nun uzak bir kuzeniydi. Ayrıca Bloch ailesi akrabaları arasında ünlü olarak Fransız yazarlar Francine Bloch ve Jose de Berys ve Fransız tarihçi Pierre Vidal-Naquet de vardı.
Marcel, Paris’te bulunan en eski eğitim kurumlarından biri olan Condorcet Lisesinde eğitim gördü. Sonrasında on dokuz yaşında prestijli Breguet Elektrik Okuluna başladı. Sonrasında Toulouse şehrinde bulunan havacılık okulu Ecole Supérieure d’Aéronautique girdi. Ecole Supérieure’de ünlü Rus havacı Mikhail Gurevich’in de sınıf arkadaşı oldu. 1913 yılında mezun oldu.
Mezuniyetin ardından Marcel, Chalais Meudon Havacılık Laboratuvarında iş buldu. Burada Caudron G-3 çift kanatlı uçağının tasarımında görev aldı ve üretimini yönetti. Burada sadece Supérieure’de öğrendiklerini geliştirmekle kalmadı, aynı zamanda havacılıktaki yeni gelişmelere aktif olarak katkıda bulundu. Meslektaşları arasında, Birinci Dünya Savaşı için yepyeni bir pervane tasarlamak üzere Marcel ile çalışan, yine Supérieure’den mezun olan Henry Potez ve Louis Coroller de vardı. Fransız ordusu tarafından kullanılan ve “Éclair” olarak isimlendirilen bir tür uçak pervanesi icat etti. Fransız Ordusu, her ölçüye göre devrim niteliğinde bir tasarım olan pervaneyi, SPAD S.VII, Caudron G.4 ve Nieuport 12 dahil olmak üzere birçok yeni savaş uçağında kullandı. Henry Potez ve Louis Coroller ile birlikte çalışarak iki kişilik bir avcı uçağı olan SEA 4’ü de 1918 yılında ürettiler.
1919 yılında mobilya sektöründe faaliyet gösteren zengin bir Yahudi ailenin kızı olan Madeline Minckes ile evlendi. Bu evlilikten Claude ve Serge adında iki oğlu oldu. 1920’ler boyunca emlak ve arabalarla uğraştıktan sonra, 1930’da yeni bir ekip toplayıp havacılığa geri döndü.
Marcel, 1928 yılında Société des Avions Marcel Bloch uçak şirketini kurdu. İlk uçağını 1930 yılında üretti. Marcel, Société anonyme des avions Marcel Bloch (SAAMB) şirketini ise Bloch uçaklarının lisans ücretlerini yönetmek ve pervaneler yerine motor üretimi yapmak için 12 Aralık 1936 tarihinde kurdu. Bu dönemlerde MB 110, MB 120, MB 160, MB 220, MB 300 gibi farklı amaçlar için kullanılan uçaklar üretildi. 1936 yılında solcu partilerden oluşan Front Populaire koalisyonu yönetime gelince, şirket Société Nationale de Constructions Aéronautiques du Sud-Ouest (SNCASO) adıyla kamulaştırıldı. Marcel, bu kamulaştırmadan sonra da Genel Müdür olarak görevine devam etti.
Mütareke’den sonra işgalci Alman ordusuyla iş birliğini reddetmesi sonucunda Vichy hükümeti tarafından tutuklanarak hapse atıldı. Yahudi olduğu için 1944 yılında Drancy toplama kampına, daha sonra da savaşın sonuna kadar sekiz ayını geçirdiği Buchenwald kampına gönderildi. 19 Nisan 1945 yılında Buchenwald kampı özgürleştirildi. Burada hayatta kalmayı başardı. Fransız ordusunda general olan Marcel’in kardeşi General Darius Paul Bloch, Alman işgali sırasında Fransız yeraltı direnişinde görev aldı. Savaşın kasvetli hatıralarından kurtulmak için Marcel Bloch ve ailesi soy isimlerini değiştirmeye karar verdi. General Bloch’un buradaki kod adı “tank” anlamına gelen “char d’assault” idi. 1949 yılında hem Marcel hem de kardeşi Darius soyadlarını bu kod adından esinlenerek “Dassault” olarak değiştirdi. Ayrıca 1950 yılında da Katolikliği de kabul etti. Geçirdiği difteri nedeniyle, 1945’ten 1953’e kadar felç olması bile, Marcel Dassault’un savaştan sonra havacılık çabalarına devam etmesini engellemedi.
Savaştan sonra Avions Marcel Bloch olan şirketin ismi Avions Marcel Dassault olarak değiştirildi. 1954 yılında şirkette elektronik bölümü açıldı. Bu bölümün ilk konusu hava radar sistemleri oldu. Daha sonraki faaliyet konuları ise havadan havaya misiller ve navigasyon sistemleridir. Şirket, 1950’lerden 70’lerin sonuna kadar bütün dünyaya yaptıkları ihracatla büyük başarı gösterdi. En büyük başarıları ise askeri havacılık sektöründe ürettikleri Dassault Mirage jetleri ve sivil havacılık için ürettikleri Falcon serisi uçaklar oldu. Dassault savaştan sonra, Avrupa’nın ilk jeti olan ve ilk uçuşunu 28 Şubat 1949’da yapan Ouragan avcı bombardıman uçağının tasarımını ve üretimini gerçekleştirdi. Daha sonra Avrupa’da üretilen ve ses duvarını ilk aşan Mystere IV’ü geliştirdi. İlk uçuşunu 20 Şubat 1952’de gerçekleştiren bu uçak, İsrail ve Hindistan Hava Kuvvetleri tarafından da kullanıldı. Ardından, 2 Mach ses hızını ilk kez aşan Mirage III Avrupa uçağını geliştirdi. Ürettikleri Mirage ve Falcon uçakları bütün dünyada kullanıldı ve günümüzde de kullanılmaya devam etmektedir. İsrail ve komşu Arap ülkeleri arasındaki 1967 Altı Gün Savaşı, Dassault uçaklarının kalitesine dair kesin deliller sağladı. Mirage IV programı (1959) aracılığıyla 1956 Süveyş seferinden sonra Fransa’nın stratejik nükleer enerji geliştirme çabalarında yer almak gibi diğer girişimler, daha sonra Marcel Dassault’un önemini daha da pekiştirecekti.
Marcel Dassault, uçaklarına verdiği isimleri şöyle açıkladı: “İlk süpersonik uçağıma Mystère adını vermem, çocukluğumun çok sevilen kitabı Le Docteur Mystère’in anısınaydı. Mirage uçaklarım, saldırı ve kaçınma kapasiteleri nedeniyle, bir serabın bir çöl yolcusu için erişilmez olması gibi düşman ateşine karşı dayanıklıdır, dolayısıyla adı Mirage oldu.”
Marcel Dassault; havacılık, gazete ve siyaset alanındaki çalışmalarının yanı sıra mimari, sinema, bankacılık ve borsaya da meraklıydı. Ülkesine yaptığı hizmetler ona Fransa’nın en yüksek onuru olan Legion of Honor’un Grand Cross nişanını kazandırdı. 1973’te Marcel Dassault, Uluslararası Hava ve Uzay Onur Listesi’ne alındı.
Dassault ailesine ait olan Dassault Group ise birçok alanda faaliyet göstermektedir ve şirketlerin yönetiminde oğulları Serge ve Claude Dassault uzun yıllar görev almışlardır. Group’un sahip olduğu şirketler arasında başta Dassault Havacılık olmak üzere, uzay havacılığı sektöründe S.A.B.C.A., lojistik sektörde Sogitec, hybrid araç konusunda üretim ve araştırmalar yapan SVE, medyada Le Figaro, sporda FC Nantes takımı bulunuyor. Ayrıca emlak ve açık artırma konularında da faaliyet gösteren şirketleri vardır. Birçok şirket satın alması, şirket birleşmesi ve hükümet müdahalesine rağmen Marcel Dassault’un oğlu Serge Dassault 2000 yılına kadar şirketin başında kalmayı başarmıştır. 2000 yılında ise onursal başkan unvanını alarak koltuğunu Charles Edelstenne’ye bıraktı. Bugün yüzde 50,55’i hala Dassault Group’a ait olan Dassault Havacılık’ın demiryolundan reasüransa kadar birçok kolda iştirakleri bulunmaktadır. Hatta bunların arasında çok iyi bildiğimiz Fransız Thales şirketi de bulunmaktadır. Reasürans, sigorta şirketleri tarafından teminat altına alınarak sigortalanmış bir riskin tekrar sigortalanarak başka sigorta şirketlerine devredilmesi demektir.
Marcel Dassault, 17 Nisan 1986 yılında 94 yaşında Paris’te zenginlerin yaşadığı bir banliyö olan Neuilly-sur-Seine şehrinde vefat etti. Fransa hükümeti, üst düzey yetkililer ile yerel ve uluslararası medya ona olağanüstü bir saygı duruşunda bulundu. Onunki Invalides’te bir Fransız sanayici için yapılan ilk cenazeydi. Paris’in 16. bölgesindeki Passy Mezarlığı’na defnedildi. Vefat ettiğinde geride başarılarla dolu bir hayat ve çocukları için parlak bir gelecek bıraktı. Havacılık tarihinde unutulmazlar arasındaki yerini aldı.
Marcel Dassault; özellikle, müthiş bir yenilikçilik arzusu ve ileriye dönük kararlılığı ile daima hatırlanacaktır. Onu tarif eden sözleri kendisinden aktaracak olursak; “Sahte bir alçakgönüllülük olmadan, hayal gücümün tükenmemesi için her zaman çok uğraştığımı söyleyeceğim. Topladığım ekiple çok çalıştım. Engellerin beni yıldırmasına asla izin vermedim. Yaptığım işi seviyorum ve beni yolumdan saptırabilecek herhangi bir şeyi elde etmek için irade gücümü nasıl kullanacağımı biliyorum. Sade ve mutlu bir hayat sürüyorum. Etrafımdaki her şey, kendime koyduğum görevi yerine getirmek için birleşiyor.”