Dünyanın önde gelen savunma sanayi fuarlarından biri olan 16. Uluslararası Savunma Sanayii Fuarı (International Defence Industry Fair, IDEF), 25-28 Temmuz 2023 tarihleri arasında İstanbul’da TÜYAP Fuar ve Kongre Merkezi’nde başarıyla tamamlandı. Pandemi sonrası gerçekleşen fuara oldukça yoğun ilgi vardı. İğne atsan yere düşmüyordu, çok fazla sayıda heyet, ziyaretçi, firma yetkilisi, öğrenci vs. bulunuyordu. Sıcak hava, yoğun ilgi, ürünlerin sergileniş şekli ve firmaların ürün tanıtımlarındaki profesyonellik, yoğun insan ve araç trafiği fuarın öne çıkan konularıydı. Ürünler arasında da en yoğun ilgiyi TUSAŞ’ın yeni geliştirdiği, ilk kez Paris Airshow 2023 fuarında görücüye çıkan 10 tonluk genel maksat helikopteri gördü.
Son yıllarda savunma sanayinde yaşanan başarıların adeta gösterime sunulduğu fuar, geçen 30 yılda ülkemizin uluslararası markalarından birisi haline geldi. Fuarı organizasyon açısından değerlendirdiğimizde iyi bir hazırlık yapıldığını ve devletimizin desteğinin en üst düzeyde olduğunu söyleyebiliriz. Fuarın açılışına video konferans yöntemiyle katılan Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan, etkinliğin son günü ise bizzat katılarak hem kapanış konuşmasını yapmış hem de stantları gezerek fuarı şereflendirmiştir. Senelerdir bu organizasyonu başarıyla yürüten, milletimizin gönlünde çok özel bir yere sahip olan Türk Silahlı Kuvvetlerini Güçlendirme Vakfı (TSKGV) bir organizasyonu daha başarıyla tamamlamıştır. Çok içten ve candan tebriği fazlasıyla hak ediyorlar.
Savunma sanayimizde son yıllarda yaşanan hızlı ivme, havacılık ve savunma alanında yapılan ihracatlar sebebiyle birçok ülkeden fuara üst düzey katılım olmuştur. Savunma bakanları, bakan yardımcıları, üst düzey bürokratlar, akademisyenler, öğrenciler ve firma temsilcilerinin yoğun ilgisi vardı. Fuara savunma, havacılık, güvenlik, denizcilik ve uzay sanayi alanlarında doğrudan ya da dolaylı faaliyet gösteren 689’u yerli 772’si yabancı olmak üzere 1.461 firma katılım sağlamıştır. Toplamda 81 ülkeden, 189 heyeti temsilen 741 heyet üyesi iştirak etmiş, ziyaretçi sayısı yüz bini aşmıştır. Ziyaretçilerin yaklaşık yüzde 15’i yabancı misafir olarak kayıtlara geçmiştir. Geçtiğimiz yıl 38 bin metrekare alan kiralanırken bu yıl 43 bin metrekare alan kiralanmıştır. Fuar boyunca yaklaşık 5.000 iş görüşmesi gerçekleştirilmiş, farklı kategorilerde 200’e yakın sistem ve alt sistemin tanıtımı yapılmıştır. Ayrıca 120 tanıtım programı gerçekleştirilmiştir. Bunlara ek olarak fuarda üst düzey önemli görüşmeler gerçekleştirilmiş ve çok sayıda iş birliği protokolü imzalanmıştır. Katılım sağlayan ülkeler anlamında bir değerlendirme yapıldığında, bir önceki fuara kıyasla Avrupa’dan yoğun katılım vardı. Her zaman olduğu gibi Orta Doğu ve Afrika ülkelerinden gelen heyet sayısı oldukça fazlaydı. Dost ve müttefik ülkeler de bu önemli etkinliğimize gerekli ilgiyi gösterdiler. Yapılan görüşmelerde ülkemizle çalışmak ve güç birliği yapmak istediklerini dile getirdiler. Toplantılar samimi bir ortamda gerçekleşti, dostluk ve kardeşlik pekiştirildi.
Fuardaki ürünler ve teknolojik olgunlukları açısından değerlendirme yapıldığında, geçmiş fuarlara göre ürün çeşitliğinin daha zengin ve ürünlerin olgunluk seviyelerinin ciddi bir artış gösterdiğini söyleyebiliriz. Yine önceki yıllara kıyasla sektöre giren yeni firmalar ve yeni ürünlerin sayısındaki artış dikkatlerden kaçmadı. Firmalarımızın çoğunlukla yüksek teknoloji gerektiren ürünlere yoğunlaşması çok önemliydi. Bu durum, ülkemizin teknolojik açıdan ilerlemesine fayda sağlayacak ve savunma sanayi ürünlerimizdeki %20’lere düşen bağımlılık oranımızı daha da aşağıya çekilmesine ciddi katkı sağlayacaktır.
Fuara katılım yoğunluğu zaman zaman ziyaretleri ve görüşmeleri olumsuz etkiledi. Kalabalık yönetimi konusunda daha dikkatli olunması gerektiği ve ziyaretçi günlerinin doğru planlamasıyla bu problemin aşılabileceği kanaatindeyim. Sadece bilgi ve görgü anlamında katılım sağlayan ziyaretçiler, heyetlerle ve firmalarla görüşmelerin yapıldığı zaman diliminde fuarda bulunmamalıydı. Bazı zamanlar yürümekte bile zorluk çekildi. Kalabalık azaltılmalı, en az iki gün kontrollü halk günü yapılmalıdır. Katılım sayısı kontrol edilmeli, salonlarda rahat görüşmeler yapılabilmelidir.
Fuar alanı yeterli olmasına rağmen daha önceki IDEF’21 izlenimlerimde de belirttiğim ve eleştirdiğim üzere TÜYAP fuar alanı çevresinin yetersizliği yine göze çarptı. Çevrenin görünüşü iyi değildi. Geçen fuardan bu yana hiçbir gelişme ve iyileştirme gözlemlenmedi. Bu çevrenin ve altyapının güzel İstanbul manzarasına pek yakışmadığını düşünüyorum. Araç park yerlerinin ve yürüme yollarının elden geçirilmesi gerektiği aşikardır. Araçların giriş ve çıkışları karışıktı, ciddi bir kontrol yoktu, bu durum özellikle giriş ve çıkış saatlerinde kargaşaya sebep oldu ve çok büyük zaman kayıpları yaşandı. Önemli küresel organizasyonlara imza atılan bu fuar alanının çevre düzenlemesi çok hızlı bir şekilde yapılmalıdır. Bu husus, ülkemizin reklamı, prestiji ve görüntüsü anlamında elzemdir. Zor bir iş değildir, gerekli çalışmalar ve çevre düzenlemesi ivedilikle yapılmalı, Türkiye’ye yakışır bir fuar alanı oluşturulmalıdır. Ulaşım sorununa çare bulunmalıdır. Fuar alanı çevresinde araç trafiği azaltılmalıdır.
Sonuç olarak; savunma sanayi şirketlerimiz için önemli bir uluslararası fuar olan ve ülkemizin önemli bir markası haline gelen IDEF’23 birçok ürün, platform tanıtımı ve yeni iş birlikleri için verimli geçmiştir. Dünyanın en güzel şehirlerinden İstanbul’da yapılan ve küresel bir hal alan fuarın yapıldığı alanda çevre düzenlenmesi yapılmalı ve park sorunu çözülmelidir. Katılımcı firma sayısının artmasıyla birlikte sadece bilgi ve birikim için gelen ziyaretçilerimize ayrı ziyaretçi günleri belirlenmelidir. Yeni birçok ürünüyle dünya sahnesine çıkan ülkemizin, bu ürünlerin teknolojik derinliğinin arttırılması ve seri üretime geçmesiyle katma değeri yüksek ürün ihracat rakamlarını yukarıya taşıyacak güce erişeceği günlerin çok yakın olduğu görünüyor.