ABD havacılığını şekillendiren ‘Uçan Hollandalı Anthony Fokker’

“I have always understood airplanes much better than women. I had more love affairs in my life, and they ended just like the first one, really, because I thought there was nothing that could be more important than my airplanes… I have now learned, by bitter experience, that one must give a little too; in love one has to use one’s brain just as much as in business, and perhaps even more”.

“Uçakları her zaman kadınlardan çok daha iyi anladım. Hayatımda daha fazla aşk ilişkim oldu ve tıpkı ilki gibi bittiler çünkü uçaklarımdan daha önemli bir şey olmadığını düşündüm… Şimdi acı bir tecrübeyle öğrendim ki insan beynini, iş hayatında olduğu kadar aşk hayatında da biraz; belki de daha fazla kullanmak zorundadır.”

(Anthony Fokker).

Anton Herman Gerard “Anthony” Fokker; Hollandalı bir havacılık öncüsü, havacılık girişimcisi, uçak tasarımcısı ve uçak üreticisidir. Takma adı “Uçan Hollandalı” (The Flying Dutchman)’dır. Birinci Dünya Savaşı sırasında Alman Yüksek Komutanlığı için 40’tan fazla tipte uçak üretimi yapmıştır. Anthony Fokker, 1910 yılında, klasik bir teknik eğitim yoluyla değil, yerli zekâ, merak, hırs ve yenilikçilik yoluyla, o zamanlar dünyanın en hızlı, en istikrarlı uçağı olarak kabul edilen ilk uçağını tasarladı ve üretti. Ayrıca, bir makineli tüfeğin dönen bir pervane alanından ateş etmesine izin veren bir dişli sistemi geliştirdi. En çok Eindecker tek kanatlı, Dr.I üç kanatlı ve D.VII çift kanatlı uçakları gibi Birinci Dünya Savaşı sırasında Almanya’da ürettiği savaş uçakları ile ünlüdür.

Anthony Fokker ve bağlı şirketleri tarafından tasarlanan ve üretilen uçaklar, 1910 yılından 1935 yılına kadar, dünya çapında uçuş, keşif, rekor kırma ve hava yolculuğu dünyasına hâkim oldu. Anthony Fokker’ın en büyük başarısı, Douglas ve Lockheed gibi Amerikalı üreticiler tarafından otuzlu yılların ortalarında piyasaya sürülen tamamen metal uçakların gelişine kadar Avrupa pazarına hâkim olan üç motorlu yolcu uçağına sahip olmasıdır.

Anthony Fokker, 6 Nisan 1890 tarihinde Hollanda Doğu Hint Adaları (Şu anda Endonezya toprakları) Java eyaletinin Brandas Nehri yanında bulunan Kediri şehrinde dünyaya geldi. Bazı kaynaklarda Blitar’da doğduğu belirtilmektedir. Babası Herman Fokker, çay ve kahve üreticisiydi. Fokker ailesi Anthony 4 yaşındayken asıl vatanları olan Hollanda’ya döndüler ve Haarlem’e yerleştiler. Anthony çalışkan bir çocuk değildi hatta lise eğitimini tamamlamadı. Sahip olduğu tek diploma ehliyetti. Bununla birlikte, mekaniğe erken bir ilgi gösterdi ve bir şeyler yapmayı, model trenler ve buharlı motorlarla oynamayı ve model uçak tasarımlarını denemeyi tercih etti. Kısa süre içinde Anthony akıllı bir tasarımcı ve üretici haline gelmişti. Anthony Fokker’ın uçuşa ilk ilgisi, Wilbur Wright’ın 1908 yazında ve sonbaharında Fransa’daki sergi uçuşlarından kaynaklandı.

Anthony Fokker, 1910 yılında babası tarafından Almanya’daki Bingen Teknik Okuluna otomobil tamircisi olarak yetişmesi için gönderildi. Ancak uçak mekaniğine olan ilgisi nedeniyle Mainz’da ki Erste-deutsche Automobile-Faschschule’ye transfer oldu. Anthony Fokker henüz 20 yaşına geldiğinde Almanya’da ilk uçağını tasarladı, geliştirdi ve üretti. Sonrasında kendi gayretleri ile onu nasıl uçuracağını öğrendi. O zaman uçak endüstrisi çok yeniydi ve deneme aşamasındaydı. Müteakiben 1911 yılında ailesinin parasıyla uçak üretimi işine girdi. İlk ticari tasarımına “de Spin” (Örümcek) ismini verdi. İş ortağı uçağı ağaca çarparak parçaladı. Uçuş sertifikasını “Spin II” adındaki ikinci uçağında aldı. “Spin II” uçağı da kısa süre sonra aynı iş ortağı tarafından imha edildi. Bu sebeple Anthony Fokker ortağıyla iş birliğini sonlandırdı. 31 Ağustos 1911’de, Haarlem’deki Sint-Bavokerk kulesinin etrafında Spin uçağının üçüncü versiyonunu uçurarak ilgi odağı oldu. Uçuş tarihi, Kraliçe Wilhelmina’nın doğum gününe denk geldi ve halkın ilgisini çekti. Anthony Fokker, 1912 yılında Berlin yakınlarındaki Johannisthal’e taşındı ve burada babasının finansmanıyla kendine ait olan “Fokker Aeroplanbau” şirketini kurdu. Sonrasında fabrikasını Schwerin’e taşıdı ve burada “Fokker Flugzeugwerke GmbH” olarak yeniden adlandırıldı ve daha sonra “Fokker Werke GmbH” olarak kısaltıldı. Birinci Dünya Savaşı 1914’te patlak verdiğinde, Alman hükümeti fabrikanın kontrolünü ele geçirdi. Anthony Fokker’ı “Alman İmparatorluk Hava Servisi” olan “Luftstreitkräfte ” için yönetmen ve tasarımcı olarak tuttular. Anthony Fokker, Manfred von Richthofen (Kızıl Baron) gibi asların ellerinde ünlü olan Fokker Eindecker ve Fokker Dr.I dahil olmak üzere Alman İmparatorluk Ordusu Hava Servisi (Luftstreitkräfte) için birçok uçağın yöneticisi ve tasarımcısı olarak kaldı. “Kızıl Baron” olarak bilinen Manfred Von Richthofen, Fokker’ın en büyük tasarımlarından biri olan D.VII’nin geliştirilmesinde etkili oldu ancak uçak hizmete sunulmadan önce öldü. Şirketi, Alman Hava Kuvvetleri’ne yaklaşık 700 askeri uçak teslim etmenin yanı sıra Alman donanmasına ve Avusturya-Macaristan’a malzeme tedarik etti. Alman Hava Kuvvetleri’nin Birinci Dünya Savaşı’ndaki başarısı, tüm hükümetlerin dikkatini, ülkelerinin savunmasının bir parçası olarak uçakların önemine dikkat çekti. Anthony Fokker, uçağını birçok kez sergileyen yetenekli bir pilottu. 13 Haziran 1915’te Alman Veliaht Prensi ve diğer VIP’lerin önünde Alman 5. Ordu Sektörü Stenayin’de yeni Eindecker’ı (tek kanatlı uçağını) gösterdi.

Anthony Fokker, 25 Mart 1919 tarihinde Haarlem’de Sophie Marie Elisabeth von Morgen ile evlendi. Bu evlilik 1923’te boşanmayla sonuçlandı. 1927 yılında ise ikinci evliliğini New York’ta Kanadalı Violet Eastman ile yaptı. Eşi, 8 Şubat 1929’da otel süitlerinin penceresinden düşerek öldü. Orijinal polis raporu, ölümünün bir intihar olduğunu söyledi ancak daha sonra bu, Anthony Fokker’ın personelinin talebi üzerine “baş dönmesi kurbanı” (vertigo) olarak değiştirildi.

Savaştan sonra Anthony Fokker Almanya’dan çıkmayı başardı. Çünkü savaştan sonra Almanya’nın uçak üretmesi yasaklanmıştı. Uçak yapım ekipmanının ve envanterinin çoğunu Almanya’dan Hollanda’ya taşıdı ve orada fabrikasını kurdu. Fakat, yakın gelecekte, uçak endüstrisinin geleceğinin Amerika Birleşik Devletleri’nde olduğunu fark etti. Bundan dolayı 1922’de uçak üretmek için ABD’ye taşındı. Atlantik Havacılık Şirketini (Atlantic Aircraft Company) kurdu. Sonrasında şirketin ismi Genel Havacılık Şirketi (General Aviation Company) oldu. Anthony Fokker ayrıca Amerikan vatandaşı da oldu. Bu süre zarfında, hızla gelişen hava yolculuğu endüstrisinin önemli bir gücü haline gelen ve artık ünlü olan Fokker üç motorlu uçağını geliştirdi. Bu uçaklar, o çağın kâşifleri tarafından da yaygın olarak kullanılmıştır. New York’tan San Diego’ya ilk kesintisiz kıtalar arası yolculuğu yapan ABD Hava Kuvvetleri Fokker T-2’ydi. Ayrıca kâşif Richard E. Byrd, hem Kuzey hem de Güney Kutupları üzerinde ilk uçuşu yapmak için bir Fokker uçağı kullandı.

Fokker’ın uçakları birçok kez rekorlar kırarak tarih yazdılar. İlk örnek, Kızıl Baron olarak bilinen ve Batı Müttefikleri’nden birçok uçağı düşüren, korkulan bir pilot olan ünlü Alman Hava Kuvvetleri ası Manfred Von Richthofen’dı. Acaba aynı başarıyı Anthony Fokker uçağıyla gösterebilecek miydi? Evet, aynı başarıyı göstermişti. Fokker yapımı uçaklarla üç önemli uçuş yapılmıştır. Üç uçuşta da aynı uçak, o zamanlar güvenilirliği için çok şey söylenen Fokker F.VII kullanıldı. Richard E. Byrd, 1927’de New York City’den Paris’e ilk transatlantik uçuşunu yaptı. Amelia Earhart, 1928’de Atlantik’i uçarak geçen ilk kadın oldu. Charles Kingsforth-Smith, ilk transpasifik uçuşunu yine 1928 yılında tamamladı. Başarılı üç uçuş da aynı Fokker model uçaklarla yapıldı.

1929 yılında kendini gösteren büyük kriz veya buhran döneminde Anthony Fokker, ülkesine daha fazla odaklanmak için Hollanda’ya döndü. ABD ve Avrupa arasında gidip geldi ve ilk küresel sanayicilerden biri oldu. Anthony Fokker, 1931 yılında Amerikan uçak fabrikalarını General Motors’a sattı ve şirketi General Motors şirketinin Genel Havacılık bölümü olarak devam etti. İşini General Motors’a satmadan önce ticari havacılık endüstrisine büyük katkılarda bulundu. Muhtemelen zamanının en yetenekli pilotlarından biriydi ve aynı zamanda bir havacılık dehasıydı. Hayatı oldukça büyüleyici, çalışkan bir adamdı.

Anthony Fokker, 1939’da New York’ta 49 yaşında, üç haftalık bir hastalıktan sonra pnömokok menenjitinden öldü. Ölüm sebebi burun ameliyatı sonrası enfeksiyondu. O yıllarda enfeksiyon tedavisi henüz gelişmemişti. Naaşı 1940 yılında Kuzey Hollanda, Driehuis’teki Westerveld Mezarlığı’na getirildi ve burada aile mezarına gömüldü. Henüz 49 yaşındayken hayata veda eden Anthony Fokker kısacık ömrüne çok büyük başarılar sığdırdı. Havacılık tarihindeki mümtaz şahsiyetlerden birisidir. 1970 yılında Uluslararası Hava ve Uzay Onur Listesi’ne alınarak unutulmaz havacılar arasında yerini aldı.