gsimsek@htgazete.com.tr
Türkiye savunma sanayi tarihinde önemli bir eşiğin geçildiği günleri yaşıyoruz. Ukrayna Devlet Başkanı Pyotr Poroşenko’nun Türkiye’den Bayraktar TB2’nin satın alınması konusunda anlaşma imzaladıklarını açıklaması bunun en güzel işareti. Bayraktar TB2 insansız hava araçlarının (İHA) uzun süren testler sonrası, havacılık endüstrisinde kaydetmiş olduğu başarıyla bilinen Ukrayna gibi bir ülkeye satışı bir kilometre taşıdır. Halihazırda, Antonov AN-225 MRIYA gibi dünyanın en büyük uçağını üreten Ukrayna’ya İHA ihraç etmek, Türkiye sanayisi için de bir kırılma noktasıdır, önemli bir başarıdır.
Teknoloji, havacılık ve savunma sanayinde ciddi başarılara imza atmış olan Ukrayna’da 400’den fazla hava aracı tasarım ofisinin bulunduğu düşünülürse, bu satışın değeri dahi iyi anlaşılacaktır. Ayrıca bu tarz ihracatları, satışları sadece maddi getirisiyle değerlendirmek doğru olmaz. Zira yıllara sari şekilde tedariki gereken sarf malzemesi, eğitimi, danışmanlığı ve her türlü işbirliğini de beraberinde getiren teknoloji platformunun satışı yapılıyor. Farklı alanlarda yüksek teknolojiye sahip olan bir ülkeyle de üst kategoride ilişki kuruluyor. Dolayısıyla iki ülkeye de karşılıklı faydalar sağlayacak, yeni fırsatlara kapı aralayacak bir işbirliği şeklinde görmek gerekir.
Kale-Baykar’dan 500 bin dolar teminat
Öte yandan Bayraktar İHA’lar da Ukrayna’ya satış sürecine kolay gelmedi. Türk Silahlı Kuvvetler (TSK) envanterine ilk giren yerli, milli ve özgün hava araçları, Baykar Makine’nin tasarlayıp, geliştirip, milli imkanlarla ürettiği taktik sınıftaki bir İHA’ydı. Ama kendi ülkesinde ciddi anlamda üvey evlat muamelesi gördü. Üstelik proje ihaleyle kazanıldı, ama daha ilk vukuat veya engelleme ihale aşamasında yaşandı. Baykar Makine proje teklifiyle başarılı olmuş, 24 adetlik taktik İHA ihalesini kazanmıştı. Araya giren bir el, bunu 12’ye indirdi. Diğer 12’sini de ihaleyi kazanamayan şirkete, katapulttan İHA fırlatma şartıyla verdi. Fakat halen daha da ortada katapulltan fırlatılıp, paraşütle yere inecek bir İHA sistemi yok.
Milli İHA’lar nasıl engellendi?
Baykar Makine Teknik Müdürü Selçuk Bayraktar, ne tür engellemelerle karşılaştıklarının bir kısmına dikkat çekerek, bu yüzden projenin 4 yıl geciktiğini açıkladı. Fakat başka gariplikler de söz konusu. Mesela 12 adetlik İHA projesini üstlenen KaleBaykar’dan bir de yarım milyon dolar teminat istenmişti. Yani her türlü kriteri karşılayan, ihale yarışında İHA uçurup ipi göğüsleyen şirketin, proje için harcayacağı paranın bir kısmı da teminat olarak alındı. Buna rağmen KaleBaykar başarılı oldu. Fakat TSK içinden ve savunma sanayi bürokrasisinden, İHA’ların kabul aşamasında, ödemelerinde, faydalı yüklerin temininde, montajında, yer tahsisinde ve test uçuşlarında akla hayale gelmeyecek engellemeler çıkarıldı.