‘Waltzing Mathilda’ Avustralya’da çok iyi bilinen bir halk şarkısı. Sözleri 1895 Ağustos’unda Avustralyalı ozan Banjo Paterson tarafından, 1818’de bir İskoç tarafından bestelenen bir eserin kendisine verdiği ilhamla yazılmış. Sözleri, anlatıldığına göre Queensland Eyaleti’nde 1894 yılında çıkan bir isyanın bastırılması esnasında, teslim olmaktansa intihar eden, Jakarta’dan göç eden Samuel Hoffmeister isimli bir çobanla (koyun kırkıcı) ilgili. Aslında Avustralya’nın uçsuz bucaksız iç kesimlerinde çobanlık yapan insanların 20. Yüzyıl başlarındaki zorlu yaşamını tasvir ediyor.
Waltzing kelimesi eski Avusturya Almanca’sından geliyor. ‘İş bulmak için küçük yerleşimler arasında dolaşırken karşılaşılan usta zanaatkarlardan yeni yetenekler öğrenme anlamında’ kullanılıyormuş. Mathilda ise ‘boş gezenin boş kalfasının taşıdığı bohça’ anlamında. Dolayısıyla Waltzing Mathilda, aslında bir yerde iş aramak, bu arada yeni deneyimler edinmek isteyen koyun kırkıcısının bohçası anlamına geliyor.
Başka anlatımlar da var. Örneğin, arada sırada bir araya gelen kırkıcıların, gece kamp ateşi etrafında, kadınlar olmadığından, bohçalarını astıkları sırıkla dans etmelerinden geldiği de iddia ediliyor.
Şarkının sözleri arasında Avustralya İngilizcesine özgün pek çok sözcük de var.
Şarkı zamanla adeta Avustralya’nın gayri resmi milli marşı gibi olmuş. O kadar ki 1974 Dünya Kupası ve 1976 Montreal Olimpiyatları’nda Avustralyalıların stadyumlarda yaptığı tören geçişlerinde çalınmış. Şarkıyı aşağıdaki link’ten izleyebilirsiniz.
https://www.youtube.com/watch?v=FqtttbbYfSM
Bu şarkıyı bugün gündeme getirmemin nedenine gelince… 1 Şubat 2018’de Avustralya’ya yaptığım bir gezinin ilk durağı Queensland Eyaleti’nin Cairns kasabası oldu. Cairns, Great Barrier Reef’te (Büyük Set Resifi) mercan kayalıkları ve çevresindeki yaşamı izlemek için gelenlerin bir uğrak noktası. 2 Şubat’ta resifte şnorkelle bir kaç saat yüzerek dolaştıktan sonra, 3 Şubat’ta aborijinler için kutsal olan, kıtanın ortasındaki Ulururu Dağı’nı görmek için sabah 3:30’da havalimanına doğru yola çıktık. Otobüste yolcu olarak 34 Alman ve ben vardım.
Avustralyalı şoför, sabahın o erken saatinde biraz sonra havalimanında yapılacak işlemler nedeniyle, bizi uyandırmak için, çeşit çeşit sohbet konularına giriyordu. Bu arada ‘Waltzing Mathilda’ şarkısının hikayesini de anlatıp şarkıyı seslendirdi. Derken birden aklına geldi ve herkese Almanya’nın hangi kentinden geldiğini sormaya başladı. Sıra bana gelince Türk olduğumu belirttim. Adam bir an duraladı. Sonra “And the Band Played Waltzing Mathilda (Ve Bando Waltzing Mathilda’yı Çaldı) diye, başka bir şarkı daha var, Johnny Turk!1” dedi. Ve hemen benim için söylemeye başladı.
And The Band Played Walzing Mathilda’nın sözleri 1971 yılında kaleme alınmış. Söz yazarı İskoçya doğumlu bir Avustralyalı olan Eric Bogle’ye ait. Savaşın ne kadar vahşi ve anlamsız olduğunu anlatıyor ve vatan savunması dışında yapılan savaşları yüceltenleri kritize ediyor. Oldukça hüzünlü bir şarkı.
Şarkıda Avustralyalılar’ın, Sidney’de, Çanakkale öncesi ara istasyon olan Mısır’a götüren gemiye binerlerken, askeri bandonun Waltzing Mathilda’yı çaldığını ve halkın bayraklar sallayarak ve tezahürat yaparak askerleri yolcu ettiğini, bir askerin ağzından dinliyoruz. Waltzing Mathilda Çanakkale Savaşı esnasında muharebelere ara verildiğinde de askere moral olsun diye çalınırmış.
Ancak, aklını yitirmiş, kol ve bacaklarını kaybetmiş, iki gözü kör olmuş bir sakatlar ordusu olarak geri döndüklerinde, Sidney’in Circular Limanı’nda gemiden indirilirlerken karşılayanların sessiz ve hüzün içerisinde olduklarını, gelenlerin halini görmemek için başlarını çevirdiklerini ve bandonun yine Waltzing Mathilda’yı çaldığını şarkının sözlerinden öğreniyoruz. Güfteyi yapan, Johnny Turk’ün kendi vatanını kahramanca savunduğunu vurgulayıp, Avustralyalılar’ın Gelibolu’da ne aradığını da sorguluyor.
Şarkı aslında 6-15 Ağustos 1915’te gerçekleşen ve Mustafa Kemal’in büyük bir zafer kazandığı Anafartalar Savaşı’nın, savaşanlar açısından ne kadar acımasız olduğunun Avustralyalı bir asker tarafından tasviri. İngilizler Anafartalar Savaşı’nı ‘Suvla Koyu Çıkarması’ olarak adlandırdıklarından şarkıda Suvla sözcüğünü de duyabilirsiniz.2
Parçayı aşağıdaki linkten dinleyelim.
https://www.youtube.com/watch?v=E22gszljklc
Otuzdört Alman’ın sabahın köründe, dünyanın öbür ucunda bir Türk yolcu için söylenen bu şarkıyı ilgiyle ve şaşkınlıkla dinlediklerini söylememe herhalde gerek yok.
Çanakkale Kara Savaşları’nın 106. Yılı kutlu olsun.
1: Johnny Turk Çanakkale’de savaşan Avustralya ve Yeni Zelanda askerlerinin Mehmetçiğe taktığı hayranlık ve saygı duygusunu da kapsayan isim.
2: Şarkının sözlerinde aslında tarihsel bir yanlış var. Anzaklar 25 Nisan’daki ilk çıkarmada 16,000 asker ile yer almışlardır. Çatışmaya, 25 Nisan 1915 günü çıktıkları, bugünkü adıyla Anzak Koyu (Lonely Pine) olan bölgede girmişler ve çok şiddetli çatışmalar sonucunda Yarbay Mustafa Kemal tarafından durdurulmuşlardır. Asıl kayıplarını burada vermişlerdir.