Türkiye ve Rusya arasında, koronavirüs (Covid-19) nedeniyle ara verilen tarifeli seferlere yeniden başlandı. Geçen yıl 6 milyon Rus’u ağırlayan Türkiye’de sezonun geç başlamasından dolayı bu yıl hedef 4 milyon Rus turist olarak belirlendi.
Rusya ve Türkiye arasındaki turizm faaliyetlerinin önemli isimlerinden Pegas Touristik ve Nordwind Havayollarının Bağımsız Devletler (BDT) Koordinatörü turizmci Orhan Sancar ile Rusya ve eski SSCB üyesi bölgeyi konuştuk. Rus turistler neden Türkiye’de tatil yapmayı tercih ediyorlar? Türkiye’nin rakipleri hangi ülkeler? BDT ülkelerinden daha fazla turist çekmek için neler yapılmalı? Turizmde sezonu uzatmak için neler yapılmalı? Rusya hakkında merak edilen konuları turizmci Orhan Sancar Haber Aero’ya verdiği özel röportajda değerlendirdi.
Yeni Şeyler Bulmak Genlerimizde Var
Boğaziçi Üniversitesi’nde okurken amatör rehberlik yapıyordum. Sovyetler Birliği döneminde Ruslara da İngilizce rehberlik yaptım. Sovyetler Birliği’nin dağılmasından sonra kurulan yeni devletlerin başına geçenler özel sektöre girdiler ve bizimle irtibat kurdular. Biz de 90’lı yıllarda ilk turizm hareketlerini başlattık. Şartlar bizi Rusya’yla iş birliğine yönlendirdi. Aile olarak yeni şeyler bulmak genlerimizde var. Ailede Aziz Sancar hoca var ve başka profesörler de var. Bende üniversitedeyken Almanların ve Avrupalıların Antalya’da ve İstanbul’da Türkiye turizm sektöründe bir hegemonyası vardı. Bize dikta ettiriyorlardı. Sayıları onlar belirliyorlardı. Bende dedim ki; “ Bunlara bir alternatif pazar bulmak lazım. 20’li yaşlarda rehberlik yaparken bu ışığı gördüm.
En Ücra Köşelerde Türkiye’yi Tanıttık
Rusya büyük bir coğrafya. 250 milyonluk bir nüfus var. ‘Uzun dönemde neden Rusları bir kitle turizmi haline getirmeyelim’ dedik. Birkaç arkadaşımla beraber aldım çantamı ve yola koyuldum. Sovyetler Birliği’nin en ücra köşelerinde tanıtım yaptık. Onlara turizmi nasıl geliştireceğimizi, özel sektöre girdikten sonra nasıl bir yol izleyeceklerini anlattık. Çok büyük deneyimlerimiz oldu. Siyasi olarak da önemli deneyimler kazandık. Boris Yeltsin tankın üzerine çıktığında biz de Moskova’daydık. Gorbaçov Yalta’da yazlığında gözetim hapsindeyken oradaydık. Biz de oralarda ülkemize turist getirmek için uğraşıyorduk. Onları eğiterek, onlara uzun yıllar Türkiye’de nasıl tatil yapılacağını öğreterek 30 yıldır Rus turizmini alternatif bir pazar haline getirdik. Şu anda da en çok turist getiren ülke olduk.
“Türk Kökenli Tur Operatörleri Başardı”
İlk başladığımız zaman orada var olan Intourist, Sputnik gibi devlet şirketlerinden ayrılan üst yöneticilerin şirketlerine yardımcı olduk. O dönemler bizim Türk olarak şirket kurmamız zordu. Şartlar yoktu. Önce onları destekledik. Altyapılarını kuvvetlendirdik. Ondan sonra 1998’de Asya krizi oldu. Bu krizin Rusya üzerinde çok önemli devalüasyon etkisi oldu. Bizim orada oluşturduğumuz potansiyel pek yürümedi. O dönemde eski Sovyetler Birliği’nden kalan özel sektör olarak kalamayanlar dağıldı. Onların yerine Türk kökenli tur operatörleri geçti. 1990-1994 yılları arası Rusları eğitme, geliştirme yılları olarak geçti. Esas patlama 1998 yılından sonra oldu. Çünkü orada artık Türk kökenli tur operatörleri kendi şirketlerini kurdular. Almanya’daki Öger ve diğer şirketler gibi paket turların organizasyonu, acente satışı, direkt satış gibi önemli tur operatörleri kurdular.
“İlk Özel Havayolunu Biz Getirdik”
1992 yılında Ruslar ilk olarak buraya alışveriş amaçlı geldiler. Benim için 2 Haziran 1992 önemli bir gün. Çünkü biz o gün ilk defa Green Air bayrağıyla tarifeli uçuşları başlattık. Ali Şen vardı Adnan Şen’le birlikte işlettikleri havayoluydu. Onlarla yakın arkadaştık. Haftada iki gün Vunukova’dan İstanbul’a tarifeli charter uçuş yaptık. THY ve Aeroflot gibi bayrak taşıtıcı havayolları dışında bir özel havayolu Türkiye’ye uçuş yapmaya başladı. 286- 350 kişi kapasiteli uçaklarla sefer icra ediliyordu. Bavul turizmi bu zamanda başladı. Laleli’yi bu dönemde canlandırdık. Aldığımız eğitim gereği insanlar buraya bavul turizmi için de gelseler onlara turist gözüyle baktık. O dönemler İstanbul’a gelen Rus turistlere otobüs seyahatleri esnasında Antalya ve diğer turistik yerlerimizin videolarını gösteriyorduk. Ruslara o zaman buraya bavul ticaretine geliyorsunuz ama biz turizm acentasıyız. Biz sizi ‘Turist olarak hazırlıyoruz’ dedik. İşte o insanlar 2 yıl sonra tatillerini Antalya’da Fethiye’de, Kuşadası’nda yapmaya başladılar. Dedik ki; “Siz parayı burada kazanıyorsunuz, tatilinizi de burada yapın.” O yüzden 1994 yılında tatilini Türkiye’de yapan ilk turistler, Laleli’de bavul ticareti yapanlar oldu.
“Antalya’ya Rusları Türkler Getiriyor”
Türk kökenli tur operatörleri 1998’den sonra tur operatörü ve otelcilik yapıyorlardı. Sac ayağını tamamlamak için havayoluna ihtiyaçları vardı. Havayolu deneyimimizi ilk olarak oradaki özel havayolu şirketlerine aktardık. O zaman Sibirya Havayolları, Ural Havayolları gibi 3-4 tane yarı devlet şeklinde ciddi havayolları vardı. Türk tur operatörleri onların üzerinden havacılığı öğrenmeye başladılar. Gittiler ABD’de 7-8 tane uçak kiraladılar. Dediler ki; “Biz sizin bayrağınızı kullanacağız, ama operasyon bize ait.” Dolayısıyla 2 yıllık bir süreçte onu öğrendiler, başarılı oldular ve sacayağı tamamlanmış oldu. Sonra bunun bir üst aşamasına gelindi ve havayolu kuralım dediler. Bugün Antalya’ya yaklaşık 6 milyon Rus turist geliyor. Bunun 5 milyonunu ilk kurulan 4-5 tane tur operatörü getiriyor. Bundan sonra ne yapılmalı? Tur operatörlerinin Bağımsız Devletler Topluluğu’nda daha da gelişmesi gerekiyor. Mesela Ukrayna 50 milyonluk bir ülke, Özbekistan 30 milyon, Kazakistan 18 milyon, Kırgızistan 5 milyon gibi topladığınızda 100 milyonluk bir nüfus söz konusu.
“Türk Cumhuriyetlerine Yönelmek Lazım”
Tur operatörlerinin bu bölgelerde kendilerini Türkiye Dışişleri ve Ulaştırma Bakanlıklarının destekleriyle gelişmeleri gerekiyor. Çünkü bu ülkeler kapalı oldukları için Türk kökenli tur operatörlerinin havacılık ve tur operatörlüğü yapmaları konusunda zorluklar var. Orada bir tekel var. Ve o tekel aşamıyorsunuz. Özellikle Kazakistan ve Özbekistan’da bir tekel yaratılıyor. Milli havayolları uçuyor ve fiyatları çok yüksek. Kazakistan’dan senede 300 bin kişi geliyor, Özbekistan’dan 150 bin kişi geliyor. Eğer biz Türk tur operatörleri oraya girersek kapasiteyi üçe katlarız. Mesela Rusya Rostov’dan Antalya’ya haftada bir uçuş vardı. Biz oraya girdikten sonra haftada yirmi uçuş yapılıyor.
Rusların ilk tercihi Türkiye. Çünkü hizmet konusunda çok iyiyiz. Her şey dahil sistemi çok eleştirilse de Türkiye’de iyi uygulanıyor. Aile ve kültür yapıları bizimkine çok yakın. Burada çok samimi bir ortam buluyorlar. Antalya, Fethiye, Dalaman, Bodrum’a geldiklerinde turistik yerleri de görme imkanları oluyor. Türk mutfağı çok önemli. Tarih, doğa, deniz-kum-güneş var. Anex grubu Rusya’da 20 bin kişiyle bir anket yaptı ve ilk tercih yine Türkiye olarak tespit edildi. Korona salgınından sonra da Türkiye’ye gelmeye devam edecekler.
İkinci sırada Mısır geliyor. Çünkü 12 ay sezonları var. Ruslar daha önceden kışın 6 ay buraya gidiyorlardı. Yazın biz Türk kökenli tur operatörleri yeni bir alternatif rakip ülke yaratmak istemediğimiz için oraya önem vermiyorduk. Ama çok baskı gelmeye başladı ve biz de mecburen orayı 12 ay açtık. En son Metrojet Havayolları’nın Sharm ElŞeyh’te uçağın bombayla düşürülmesinden sonra orası kapandı ve bizim için rakip olmaktan çıktı.
“Rakiplerimiz Mısır ve Yunanistan”
Türkiye’ye gelen Rus turist sayısını 6 milyona getirdik Antalya’da. Mısır’ın olmadığı dönemlerde rakip olarak Yunanistan var. Girit, Rodos ve Halkidiki diye bir bölge var Selanik çevresinde oraya turlar düzenliyoruz. Oraya paket turlar yapıyoruz. Onun dışında Tunus ve Fas var. İtalya ve İspanya gibi ülkelerin kontrolü bizim elimizde değil. Mesela Barselona tarifeli uçuşlarla turist sayısını 10’a katlamış durumda. Dolayısıyla sınırlamaya çalışıyorlar. Keşke biz de Antalya’da veya Dalaman’da ve diğer turistlik merkezlerimize tüm uluslararası havayolu şirketlerinin çeşitli yerlerden tarifeli olarak uçuşlar koyabilmesini sağlasak ve turist sayısını tur operatörüne bağlı olmaktan çıkarabilsek.
“Sezonu aralık Sonuna Kadar Uzattık”
Ağustos ayıyla beraber kapalı olan yerler açılıyor. Bu bizim için bir şans. Çünkü tatilciler uzun süre gelemediler dolayısıyla biz 31 Ekim veya 5 Kasım’da sezonu kapatıyorduk. Şimdi kapatmak istemiyoruz. Biz bu sezonu aralık ayının sonuna kadar uzatıp geçen yıl getirdiğimiz 6 milyon turistin yarısını 3 milyon ya da 4 milyon turist getirmeyi hedefliyoruz. Bunu sadece deniz-kum-güneş alanında değil de buna alternatif programlar hazırlayarak katkı sağlayacağız. Eylül, ekim aylarında toplantı turizmine yöneleceğiz. Kapadokya ve Pamukkale turlarını programa alarak kültür turizmine yöneleceğiz. Mesela 5 gün Antalya 2 gün Kapadokya veya 5 gün Antalya 1 gün Pamukkale gibi düzenlemeler yapıyoruz. Rafting, trekking gibi doğa sporları planlıyoruz. Çünkü Ruslarda gün geçtikçe daha yeni aktiviteler istiyorlar.
Orhan Sancar Kimdir?
Boğaziçi Üniversitesi Turizm İşletmeciliği mezunu, profesyonel turist rehberi Orhan Sancar 1964’te Mardin’de doğdu.
– Rusya’dan İstanbul Laleli’ye bavul turizmi organize ederek gruplar halinde gelmesini sağladı. (1989)
– Ayrıca sonraki yıllarda ise Rusların Türkiye’ye özellikle Antalya, Dalaman’a turist olarak gelmelerine öncelik eden isim oldu. (1991)
– Rusya pazarında ilk kurulan Türkiye kökenli tur operatörleri; Ekfun Travel, Turtess Travel, Kaçkar Tour ve Anex Tour’un kurucu ortaklığını yaptı.
– Atlas Global Havayollarının BDT Ülkeleri Koordinatörü görevinde bulundu. (2009-2019)
– Şu an Rusya merkezli faaliyetlerini yürüten Türk kökenli tur operatörü Pegas Touristik ve bağlı şirketi Nordwind Havayollarında BDT Ülkeleri Koordinatörü olarak görev yapıyor.