Türk Hava Yolları (THY) geçen yılın son ayının ortalarında, 15 Aralık’ta Airbus’a opsiyonlarla birlikte tam 355 adet uçak sipariş verdi. Bu rekor rakam aynı zamanda THY’nin tarihinde tek bir seferde ve tek bir üreticiye verdiği en büyük siparişti.
Bu hafta ise THY ile Boeing uçak siparişleri için masaya oturacak. Gecikme motor üreticilerinin uygun tekliflerini iletmemelerinden kaynaklanmıştı. Boeing uçaklarına motor sağlayan GE ve CFM’in tekliflerinin THY’ye ulaştı ve bu hafta görüşme maratonu başlayacak.
Airbus’ın motor üreticileriyle birlikte THY’nin istediği şartlarda sipariş görüşmelere hazır olması, Boeing tarafında ise motor üreticilerinin tekliflerini hazırlamada geç kalmaları sebebiyle iki üreticiyle eş zamanlı olarak sipariş anlaşması yapılamadı. Böylece iki büyük üreticiye Boeing ve Airbus’a aynı anda sipariş verme geleneği de bozulmuştu. Ama galiba bozulan sadece gelenek değil THY’nin filo yapısı da değişecek. Muhtemelen THY filosu yüzde 70 Airbus ve yüzde 30 Boeing uçaklarından oluşacak.
Şimdiye kadar THY filosu geniş ve dar gövde modellerde, yaklaşık olarak yüzde 50 eşit oranlarda, iki üreticinin uçaklarından oluşuyordu. Ancak THY’nin Airbus’la yaptığı son anlaşmayla geniş ve dar gövde uçak sayısındaki denge de Airbus lehine değişecek.
Özellikle Avustralya gibi uzak noktalara direkt seferler düzenleyebilmek için ihtiyaç duyulan ultra uzun menzilli uçaklar Airbus’tan alınacak. Böylece Boeing’in testlerine devam ettiği ultra menzilli 777X (8 ve 9) modelleri THY filosunda yer almayacak gibi bir durum söz konusu. Çünkü THY yönetimi iki yıl sonra, 2026’da teslim almak üzere 15 Aralık 2023’te Airbus’ın ultra uzun menzilli A350-1000 modellerinden 15 adet sipariş verdi.
Peki, THY filosunda Airbus – Boeing dengesi neden bozuldu?
Genelde milli havayolu Airbus ve Boeing’e eş zamanlı ve eşit miktarlarda dengeli bir şekilde uçak siparişi verirdi. İki üretici de buna göre hareket ederdi. Öğrendiğim kadarıyla son siparişte Boeing tarafı Airbus’a göre çok geç kaldı. Bazı modellerinde problemleri tam olarak çözemediği için gecikmeler oldu.
Boeing’in motorcuları geç kaldı
Ayrıca bazı Boeing modellerinde an itibariyle tek tedarikçi konumda olan motor üreticilerinin hem teklif vermede ağır davrandıkları hem de anlaşılması zor, maliyetli rakamlar önermeleri süreci geciktirmiş. Mesela Boeing 737 MAX’lere motor sağlayan CFM (ABD’li GE ve Fransız Safran ortaklığı) yetkilileri, Airbus’ta yaşanan motor sorunu sebebiyle THY ile görüşmeleri biraz değil epeyce ağırdan almışlar.
Geçen yıl başlayan ve halihazırda da büyük sorun olarak devam eden Pratt & Whitney motorları kullanan yeni nesil Airbus A320 ve A321 neo ailesi uçakların yaklaşık yüzde 25’i şu an servisten yere çekilmiş durumda. Ama aynı uçaklarda Pegasus Havayolları gibi CFM motorlarını kullanan şirketler sorun yaşamıyor. Bu sebeple de dar gövde tarafında motorda CFM’e yönelme işleri zorlaştırıyor.,
CFM motorları için teklif geldi. Boeing 737 MAX’lerde kullanılan CFM motorları için üreticiden 8 aydır teklif bekleyen THY yönetimine hangi şartlarda anlaşma yapılacağını dair ön ön bilgilerin hafta içi ulaştığı, ancak tatmin edici bulunmadığı, önümüzdeki hafta tarafların masaya oturarak müzakere yapacağı öğrenildi.
Boeing ile 787 ve 737MAX görüşülecek
THY yönetimi Boeing’le görüşmelere başlamak için uzun süredir hazır. Ne istediklerini de hem Boeing hem de motor tedarikçilerini iletmişler. Sipariş için hazırlıklar da gösteriyor ki Boeing’e Airbus kadar uçak siparişi verilmeyecek. Zaten yukarıda da altını çizdiğim üzere THY’nin filo yapısı yüzde 30 Boeing, yüzde 70 Airbus şeklinde şekillenecek gibi bir tablo söz konusu. Dolayısıyla Airbus’a verilen rekor sipariş, denge kapsamında Boeing’e verilmeyecek. THY yönetimi tahminlerime göre opsiyonlarla birlikte yaklaşık 250 adet de Boeing’e siparişi verebilir.
THY uzun menzilli 777X almayacak
Kısa süre önce Avustralya Melbourne hattını hizmete açan THY, 2026’da bu hatta Airbus A350-1000 model uçakların filoya girmesiyle direkt uçuşlar dönüştürecek. THY’nin Avustralya’da Sidney’e de bu yıl uçuş başlatma planı var. Belki altıncı kıtada yeni bir noktayı daha uçuş ağına ekleyebilir. Şu an Singapur üzerinden bağlantılı olarak başlatılan uçuşların non-stop yani direkt seferlere dönüştürülmesinde ise tüm planlar Airbus A350-1000 modelleri üzerine yapılmış durumda. Yani THY-Boeing görüşmelerinde sürpriz bir durumda olmazsa 777X masada olmayacak.
Halbuki THY yönetimi 4 yıl önce Avustralya gibi noktalara en uzun uçuşlarını Boeing’in en yeni uçak ailesi 777X ve Airbus A350-1000 modelleriyle yapma planları yapıyordu. Bu sınıfta uçak siparişi verebilmek için de iki şirketi yarıştırmak istiyordu. Ama Boeing adına bu mevzide yarış başlamadan bitti gibi bir durum var.
Boeing 777X (8-9) mi Airbus A350-1000 mi?
İki modelden hangisinin avantajları fazla, hangisi daha iyi, üreticiler modellerinin hangi özelliklerini öne çıkarıyorlar? Bu sorulara artık merak için cevap arayabiliriz, zira THY’nin filosunda Boeing 777X’ler olmayacak gibi görünüyor.
Yine de daha önce 2023’te ticari uçuşlara başlayacağı açıklanan, ancak son olarak 2025’te hizmete girmesi planlanan 777X’lere bir göz atalım. Boeing’in en uzun menzilli uçağı 16 bin 190 km uçuş mesafesiyle 777-8X olacak. Bu model iki sınıfta 350 yolcu kapasiteli olarak hizmet verecek. Airbus’ın A350-1000 modeline rakip olarak dikkat çekiyor. Yeni nesil 777X ailesinin ikici üyesi ise daha kısa mesafeli, 13 bin 500 km menzile uçan 777-8X. İkinci modelin en önemli özelliği iki sınıfta 426 yolcu kapasitesiyle daha fazla yolcu taşıyacak olması. Boeing 777-9X’in Airbus’taki rakibi ise Airbus A350-900. Airbus A350 ailesi kompozit gövdeli, Boeing 777X ise eski nesil 777 gövdesi üzerinde geliştirilmiş alüminyum gövdeli, ancak kompozit katlanabilen kanatlı ve iki motorlu uçaklar içinde dünyanın en geniş ve en uzun uçağı olma özelliğine sahip.
Boeing 777-X’lerin gecikmesinde en önemli neden motorları oldu. General Electric (GE) tarafından geliştirilen dar gövdeli uçak büyüklüğündeki GE9X-105B1A model motorlarla ilgili sorunların aşılmış olduğu belirtiliyor. Airbus A350 ailesine ise Rolls-Royce Trent XWB-97 turbofan motorlar güç veriyor.
YAZININ TAMAMINI OKUMAK İÇİN TIKLAYIN