Havacılık sektörü COVİD-19’un ardından hızlı bir toparlanmaya imza attı. Dünya genelinde toparlanma 2019’a göre yüzde 74 seviyelerine ulaştı. Ancak bölgesel olarak çok farklı oranlar söz konusu. ABD, 2019 rakamlarını geçerek yüzde 116 gibi bir artış yakaladı. En büyük sorun ise Asya’da yaşanıyor. Asya’da ise şu an 2019 rakamlarının sadece yüzde 41’ine ulaşıldı. Türkiye’deki yükseliş de sürüyor ve 2023’te 2019 rakamlarının yakalanabileceği tahmin ediliyor.
Merak edilen husus şu; Salgının bitmesine rağmen havayolları eskiye neden dönemiyor? Dönüşü engelleyen durumlar nedir? Geri dönüşün sağlanması için ne gibi değişiklikler şart? Buyurun bakalım havacılık sektörü 2019 rakamlarına dönememesinin nedenleri neymiş. Kabaca dönüşü zorlaştıran 5 neden tespit ettim:
- 1) Rusya-Ukrayna savaşı hava sahasını daralttı
Yaklaşık 9 aydır devam eden Rusya-Ukrayna savaşı havacılığın geri dönüşünü sert bir şekilde etkiliyor. Havayolları gelişmeden oldukça etkilendi. Her ne kadar Rus havayolları uçuş icra etse de çoğu ülkenin Rusya’ya hava sahalarını kapatması dünya genelindeki geri dönüşü zorlaştırdı. Bunun yanı sıra Ukrayna ve Rusya hava sahalarını kullanamayan havayolları bu bölgeye yapamadıkları uçuşlardan dolayı yolcu ve uçuş sayısı nedeniyle geri dönüş yapamadı. Savaş nedeniyle yakıt fiyatları yükseldi, operasyon maliyetleri arttı. Rusya ve Ukrayna hava sahalarını kullanamayan çevre ülkelerinin havayolları da rotalarını daha çok uzatarak maliyetlerini arttırdılar.
- 2) Sınırlarını açmayan ülkeler meselesi
Salgın döneminde havacılık sektöründe en sert kuralları uygulayan ülkeler Asya’daydı. Salgının bugüne kadar en düşük seviyelerde olmasına rağmen bu katı uygulamalar halen devam ediyor. Bu sebepten dolayı dünya genelinde en zor geri dönüşe imza atacak bölge Asya olacak. Çin ve Hong Kong’un kapılarını dışarıya kapatması dünya genelinde dönüşün de geç olacağının bir göstergesi. Çin ve Tayvan arasındaki siyasi gerginlikte önümüzdeki dönemlerde bu geri dönüşe engel teşkil edecek bir diğer sorun olarak dikkat çekiyor.
- 3) Küresel ekonomik krizin devam etmesi
Salgın döneminde ortaya çıkan ekonomik kriz henüz tam olarak giderilemedi. Bozulan tedarik zinciri ve personel problemi de çözülmüş değil. Bunların havacılığa etkileri devam ediyor. Düşen alım gücü karşısında bilet fiyatlarının yükselmiş olması da geri dönüşü zorlaştırıyor. Tatil için yakın yerler tercih ediliyor. İş seyahatleri durgun, eski hareketliliği yakalamış değil. Şirketler iş seyahatleri için daha az bütçe ayırmaya devam ediyor.
- 4) Uçak teslimatlarındaki gecikme
Havayolları salgın sonrası hareketlenen sektör için doğru planlama yapamadılar. Salgın sonrası gelişmelere ayak uydurmakta da zorlanıyorlar. Ülkelerin bir anda kapılarını açmasıyla oluşan yoğunluk havayolları ve havalimanlarının planlamalarını alt üst etti. Havayolları, üreticilere yeni uçak siparişleri veriyorlar, ancak üreticiler bu taleplere karşılık vermekte zorlanıyor. Havalimanları kaybettikleri personeli geri getiremiyor, yenilerini bulup yetiştirmekte zorlanıyorlar. Uçak üreticileri personel sıkıntısı ve tedarik zincirinin bozulması sebebiyle uçak teslimatlarını yapmakta zorlanıyorlar. Netice itibariyle havayollarının filolarındaki uçak sayılarının eksik kalması, havalimanlarındaki personel sorunu, uçak üretim tarafında tedarik sıkıntısı geri dönüşü zorlaştırıyor.
- 5) Batan havayolları ilave sorun getiriyor
Geçtiğimiz günlerde İstanbul’da düzenlenen IATA Wings of Change Europe’ta konuşan IATA Genel Müdürü Willie Walsh, salgın döneminde 80’e yakın havayolunun battığını söyledi. Ancak batan 80 havayolunun yerine 40’a yakın havayolunun kurulduğunu ifade etti. Batan havayollarından bazılarının isim değiştirerek tekrar gökyüzünde olduğunu belirtti. Bu durumda geri dönüşü zorlayan hadiselerin arasında yer alıyor. Çünkü batan havayollarının yükü, uçuşa devam eden havayollarına kalıyor. Talebin daha fazla artmasına neden oluyor. Yeni kurulan havayollarının operasyonel tecrübesizliği de dönüşü zorlaştırıyor. Hükümetler de sıkıntı yaşayan havayollarına batmamaları için destek olmuyorlar veya destek noktasında ayrımcı davranıyorlar. Türkiye’de de salgın sürecinde batan havayolları oldu. Boşluğu doldurulmadı, personeli de sıkıntı çekmeye devam ediyor.
Yazarın Diğer Yazıları