Tarım ve Orman Bakanı Pakdemirli, Türkiye’deki orman yangınlarına 16 uçak, 9 insansız hava aracı (İHA), 51 helikopter ve 1 insansız helikopter ila müdahale edildiğini açıklamıştı. Peki büyük yangınlarda hangi model hava araçları kullanılıyor?
Türkiye, son günlerde orman yangınlarıyla mücadele ediyor. Yüzbinlerce hektar orman yanarken, yaşam alanlarına kadar inen yangın onlarca evi kullanılamaz hale getirdi.
Orman yangınlarıyla birlikte söndürme uçak ve helikopterleri gündemimize geldi. Haber.aero olarak, dünyada söndürme amaçlı kullanılan yangın filosunu araştırdık.
Türkiye’de şu an itibarı ile 13 adet söndürme uçağı kullanılıyor. Bunlarda öne çıkan Beriev Be-200, Rusya tarafından üretiliyor. Hem karaya hem de suya iniş ve kalkış yapabilen hava araçlarına Amfibik deniyor. Be-200 de çok amaçlı amfibik bir uçak.
Türkiye’nin ihtiyaçları doğrultusunda bu yıl için kiralanan üç adet Be-200, 14 saniyede 12 ton su alıyor. Uçağın maksimum kalkış ağırlığı 37,2 ton. Diğer amfibik yangın uçaklarına nazaran basınçlı bir gövdeye sahip olan Be-200, navigasyon ve uçuş kontrol sistemi sayesinde zorlu hava koşulları ile gece/gündüz kullanılabiliyor.
Canadair’in iki modeli var
Türk Hava Kurumu (THK) filosunda yer alan ancak kullanılamadığı için tartışmaların ortasında yer alan Canadair CL-215 ise söndürme uçağı olarak imal edilen modellerden. İlk uçuşunu 1967’de yapan söndürme uçağı 1969’da hizmete girdi. THK filosuna 2009 yılında 9 adet olarak katılan CL-215 4 bin 900 litre su kapasitesine sahip. Uçağın maksimum kalkış ağırlığı ise yaklaşık 20 ton.
Canadair’in daha büyük versiyonu CL-415 ise 6 bin 410 litre su kapasitesine sahip. İlk uçuşunu 1993 yılında gerçekleştiren CL-415, 1994 yılında hizmete başladı. Orta gruba giren bu iki uçak da amfibik.
Söndürücü dev jumbo jet
Orman yangınları sadece Türkiye’nin sorunu değil. Amazon gibi büyük alan yangınları için dev Jumbo jet Supertanker biçilmiş kaftan. Yangın söndürmede kullanılan en büyük hava aracı olan süpertanker, Boeing 747-400 kargo uçağından dönüştürüldü. Maksimum kalkış ağırlığı yaklaşık 400 ton olan Supertanker, 74 bin 200 litre söndürücü sıvı taşıma kapasitesine sahip.
120 ila 240 metre irtifada saatte 260 km hızla 5 km uzunluğunda bir sahaya yangın sıvısı reterdant dökebilen 747 Supertankerin menzili 13 bin 500 km. Saatte 933 km hızla uçabilen dev jumbo jet, 183,5 ton boş ağırlığa sahip. Ancak uçağın işletmecisi Global SuperTanker Services finansal zorluklarla karşılaşmaya başladı ve Nisan 2021’de şirket kapandı. Şimdi Supertanker’i yeni bir operatöre satılmaya çalışılıyor, ancak çoğu uzman dev yangın söndürme uçağının artık servise geri dönmeyeceğini söylüyor.
ShinMaywa 15 ton su taşıyabiliyor
Bir başka etkili yangın uçağı ise ShinMaywa US-2. Japonya üretimi amfibik uçak Avrupa ve Kuzey Amerika’da, orman ve şehir yangınlarına karşı mücadelede aktif olarak hizmet veriyor. 15 ton su veya yangın söndürme sıvısı taşıyabilen ShinMaywa, su haznesini göl veya denizden yaklaşık 20 saniyede doldurabiliyor. Maksimum hızı saatte 580 km olan yangın uçağı, 4 bin 700 km menzile sahip.
Belli bir yerin üzerinde sabit durabilmesi, rahat manevralarla hareket edebilmesi, birçok yerden iniş-kalkış yapabilmesi ve belirli yüklerle dikine kalkış yapabilmesi helikopterleri, yangınlarla mücadelede tercih sebebi yapıyor.
Ka-32 önemli görev yapıyor
Orman, fabrika gibi büyük alan yangınlarında uçakların yanı sıra helikopterler de kullanılıyor. Son günlerdeki yangınlarda toplam 51 helikopter görev yapıyor. Türkiye’de ilk kez Türk tescili ile uçuş gerçekleştiren Kamov Ka-32A helikopterleri yangın söndürme operasyonlarında kullanılan önemli hava aracı.
Helikopterler, ağır yük taşıma özelliğiyle dikkat çekiyor. Saatte 260 km hızla uçabilen helikopterlerin menzili ise 650 kilometre. Ka-32’ler kabin içinde 3 bin 700 kg, harici yük olarak da 5 bin kg’a kadar yük taşıyabiliyor.
Chinook ilk kez Türkiye’de kullanıldı
Orman yangını sezonunda kullanılması için Orman Bakanlığı ABD’den iki adet CH-47 Chinook tipi yüksek kapasiteye sahip yangın söndürme helikopteri de kiraladı. İlk defa Türkiye’de yangın söndürmede kullanılan CH-47 Chinook helikopterleri, taşıdığı 23 bin 133 litrelik devasa sepetleri ile yangına hızlı müdahale gerçekleştirebiliyor. Boeing tarafından geliştirilen ve iki ana rotora sahip CH-47’lerin dünyadaki az sayıda sivil kullanıcılarından biri de Columbia Helicopters şirketi.
Rus Mi-8, 2,5 ton su kapasiteli
Yangınlarda kullanılan bir diğer helikopter ise Mi-8. Rusya imalatı yangın söndürme helikopterlerinin su taşıma kapasitesi 2,5 ton. Bu helikopterler uçakların su ikmali yapabildiği su kaynaklarının yanında, Orman Genel Müdürlüğü tarafından yangına hassas bölgelerde her 5 km de bir tane olacak şekilde yapılan, 400 ila 1200 ton kapasitesi olan havuz ve göletlerden su ikmali yapabiliyor.
S-64’ler uzun yıllar kullanıldı
Ağır yük taşıma kapasiteli Sikorsky S-64 helikopterleri, yangın söndürmek için biçilmiş kaftan. Gövde kısmı boş olan helikopter, tankerle modifiye edilerek 10 ton su taşıyıp yangına reterdant ve köpük sıkabiliyor. Yaklaşık 22 metre uzunluğunda ve 6 metre yüksekliğindeki helikopter; su haznesini denizden 30-40 saniyede doldurabiliyor.
Türkiye’de uzun yıllar kullanılan helikopter; gövdesine uygulanabilen çeşitli modifikasyonlarla kurtarma amaçlı 30 kişi taşıyabiliyor veya 11 bin 250 kg ağırlık kaldırabiliyor.
Yerli İHA’lar da görev başında
Yangınla mücadelede toplam 9 adet yerli insansız hava aracı (İHA) aktif olarak görev yapıyor. Baykar Savunma Teknoloji Lideri Selçuk Bayraktar, 6 adet Bayraktar TB2’nin orman yangınları ile mücadelede gökyüzünde olduğunu bildirmişti. Diğer 3 İHA ise TUSAŞ imaları ANKA-S.
İlk insansız helikopter Alpin
Dikey iniş-kalkış yapabilen Türkiye’deki ilk insansız helikopter Alpin, Manavgat’ta çıkan yangında alevlerin yönü, büyüklüğü ve müdahale noktasının tespiti konusunda itfaiye ekiplerine havadan anlık görüntü ileterek istihbarat desteği sağlıyor.
TİTRA Teknoloji A.Ş. tarafından geliştirilen Alpin, tek tuş ile dikey iniş-kalkış yapabilmesinin yanı sıra yakıt dahil 160 kiloluk yük taşıyabiliyor. Alpin, doğal afet durumlarında keşif, gözlem, gıda, ilk yardım, faydalı yüklerin transferi doğrultusunda Tarım ve Orman Bakanlığı ile yapılan çalışmalar sonucunda Manavgat yangınında görev almaya başladı.
İnsansız helikopter, Manavgat’ta meydana gelen yangında yüksek çözünürlüklü teknolojik termal kamera vasıtasıyla hem gece hem de gündüz yangınların tespiti, erken müdahalesi, lojistik destek, yangının yönünün ve erken müdahalenin tespiti, nereye müdahale edileceğinin belirlenmesi gibi konularda itfaiye ekiplerine havadan görüntü ileterek istihbarat desteği sağlıyor.