Uçakların üretiminde kullanılan en önemli bileşen olan titanyumu dünyaya en çok sağlayan Rus şirket VSMPO. Rusya, komşusu Ukrayna’ya askeri harekat düzenlemesiyle birçok ülke Rusya’ya yaptırım uygularken, Rusya yaptırımlara karşılığını vereceğini açıkladı. Yaşanan savaş ortamında uçak üreticilerin tedarik sorunu da gündeme geldi.
Rusya’nın Ukrayna’yı işgali, ticari uçak ve motor üretmek için kullanılan titanyumun önemli bir bölümünü Rusya’dan sağlayan Batılı havacılık şirketlerinde belirsizliğe yol açtı. Airbus, Boeing ve tedarik zincirindeki diğer birçok şirket, tedarik zincirindeki Rus şirketi VSMPO-Avisma’dan titanyum ithalatı gerçekleştiriyor.
Ancak Rusya’nın komşusu Ukrayna’ya 24 Şubat’ta başlattığı işgali, Batı’nı Moskova’ya sert yaptırımlar uygulamasına neden oldu. Rus lider Vladimir Putin’in kısasa kısas yanıtını vermesinin ardından gerginlik ve tedarik zincirinin aksama riskleri daha da arttı.
24 Şubat’ta Washington’da konuşan Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı Joe Biden, Rusya’ya yapılacak yaptırımların Rusya’nın havacılık endüstrisini bozacağını söyledi. Ancak uzmanlara göre aynı zamanda yaşanan ekonomik savaş, özellikle Rusya’nın titanyum arzını koz olarak kullanması halinde, Batı’nın havacılık sektörüne eşit derecede zarar verebilir.
Putin’in tehdidi geçici
Havacılık ve Uzay Danışmanlığı AeroDynamic Advisory’nin Genel Müdürü Kevin Michaels; “Bu tedarik ortadan kalkarsa, çok büyük bir sorun yaşanır. Başka bir tedarikçiyi onaylamak ne kadar sürer, çok uzun zaman alacaktır.” dedi.
Michaels, Rusya’nın daha önce titanyum ihracatını durdurmakla tehdit ettiğini, ancak bunu hiçbir zaman fiilen yapmadığını belirtti. Michaels, Soğuk Savaş’ın zamanında bile, eski Sovyetler Birliği ABD’ye titanyum tedarik etmeye devam ettiğini hatırlattı.
Boeing 787 ve Airbus A350’de daha fazla kullanılıyor
Aralarında Boeing’in de bulunduğu bazı havacılık şirketleri, titanyum rezervlerini toplayarak Rusya tarafından gelebilecek arz kesintisi karşısında önlem almaya hazırlanıyor. AIR Danışmanlık şirketi analisti Michel Merluzeau, bu arzın hava taşımacılığında kıtlık yaratabileceğini söyledi.
Michel Merluzeau; “Piyasada tek bir titanyum kırıntısı kalmadı, hepsi satın alındı.” dedi. Michael, havacılık tedarik zincirinin sadece birkaç aylık üretim için yeterli titanyuma sahip olduğunu tahmininde bulundu.
Michael, Boeing ve Airbus’ın dar gövdeli uçaklarında “parça düzeyinde” titanyum kullandığını, ancak 787 ve A350 tipi geniş gövdeli uçakların üretiminde “büyük ölçüde” yapısal titanyum kullandıklarını söyledi.
Titanyum pazarında Rusya kuralları
Rus şirket VSMPO, ABD firmaları TIMET, ATI ve Howmet Aerospace ile birlikte dört büyük havacılık titanyum tedarikçisi olarak öne çıkıyor. Ancak Michael, Rus firmasının küresel havacılık endüstrisinin gerekli titanyumunun en az yarısını üreterek pazar payını aştığını vurguladı.
Boeing tarafından kullanılan titanyumun yaklaşık yüzde 35-40’ını, Airbus’ın en az yarısını ve Embraer’in ihtiyacının çoğunu VSMPO tarafından sağladığını söyledi. Airbus için Michael; “VSMPO açık ara en büyük titanyum tedarikçisidir. Titanyum sıkıntısı Airbus için büyük bir sorun olur” dedi.
Konuyla ilgili Airbus; “Jeopolitik riskler titanyum tedarik politikalarımıza entegre edilmiştir. Bu nedenle kısa-orta vadede korunuyoruz.” açıklamasını yaptı.
Boeing’in uzun vadeli anlaşması var
ABD havacılık titanyum tedarikçisi Spirit AeroSystems yayınladığı açıklamada oluşabilecek riski küçümseyerek; “Acil durum süreçleri, tedarik zincirimizi etkileme riskini azaltır ve müşterilerimize teslimat taahhütlerimizin yerine getirilmesini sağlar” ifadelerine yer verdi.
Boeing, geçen Kasım ayında VSMPO ile ticari uçaklar için titanyum bileşenleri kapsayan uzun vadeli bir tedarik anlaşması imzalayarak Rus firmasının ABD yapımı uçakların en büyük titanyum tedarikçisi konumunu korudu. Uçak üreticisi ve tedarikçinin ayrıca Rusya’da Ural Boeing Manufacturing adında bir ortak girişimi var. VSMPO aynı zamanda, 787’ler ve 777’ler için iniş takımı bileşenleri üretiyor.
SAFRAN titanyum stoku yaptı
Analistler, Boeing’in kısa vadeli titanyum sıkıntısından muhtemelen minimum etkiyle karşı karşıya kalacağını öngörüyor. Bunun nedenini, Boeing’in şu anda nispeten daha az sayıda uçak üretmesi. Titanyumun ağırlıklı olarak kullanıldığı Boeing 787’lerin teslimatları, kalite sorunları nedeniyle son 16 ayın büyük bir bölümünde durdurulmuştu.
CEO Olivier Andries 24 Şubat’ta verdiği demeçte, motorlarında ve iniş takımı operasyonlarında titanyum kullanan Safran’ın yıl başından beri malzeme stoklayarak hammadde kıtlığına karşı önlem aldığını söyledi. VSMPO, Safran’ın titanyum gereksinimlerinin yüzde 50’sinden daha azını karşıladığı belirtiliyor.
Küçük şirketler daha çok etkilenebilir
Oliviver Andries, tüm havacılık endüstrisini kapsayan titanyum talebinin, Rusya’dan titanyum tedarikinin tıkanması durumunda, her yerde gerilim yaşanacağını vurguladı. SAP’nin Küresel Havacılık ve Savunma Pratiği Başkanı Torsten Welte, titanyum tedarik sıkıntısının, en çok küçük havacılık şirketlerinin etkilenebileceğini söyledi.
Titanyum sıkıntısı yaşayabilecek küçük çapta şirketler ve tedarikçiler, şimdiden işgücü sıkıntısı ve artan maliyetlerle mücadele ediyor. Analistler, titanyum sorunları olmasa bile, üretimi önemli ölçüde artırma yeteneklerinin şüpheli olduğunu söylüyor.
VSMPO-AVISMA hakkında
Merkezi Rusya, Verkhnyaya Salda’da bulunan VSMPO-AVISMA, Ukrayna, İngiltere, İsviçre, Almanya, Amerika Birleşik Devletleri ve Poselok Beryozovsky’de de tesisler işletir. Şirket titanyum, alüminyum, magnezyum ve çelik alaşımları üretir. VSMPO-AVISMA, Boeing ve Airbus gibi dünyanın her yerindeki havacılık şirketlerine hammadde sağlar.
Kendisini dünyanın en büyük titanyum üreticisi olarak tanımlayan Boeing ile işbirliği içerisinde olan VSMPO, Sovyetler Birliği’nin dağılmasının ardından Boeing ile birlikte Rusya’da bir teknoloji araştırma merkezi ve bir tasarım tesisi açtı.