İnsanoğlunun hayallerini süsleyen uçma tutkusunun gerçeğe dönüşme hikayesi çok eski sayılmaz. Kanat takarak uçan, havada kalmaya çalışanların endüstriye dönüşen, insanlığa katkı sağlayan en önemli adımı Wright Kardeşlerin 1903 yılında gerçekleştirdiği kısa süreli uçuşla başladı.
Aralarında Türk girişimcilerin de olduğu birçok havacı, 1900’lü yıllarda uçakların geliştirilmesi için yoğun çalışmalar yaptı. Bu dönemde ilk olarak ahşap ve bez karışımı birçok uçak üretildi. Daha sonra metal demirkuşları gökyüzündeki yerini aldı.
Jet çağı 72 yıl önce başladı
Günümüzde kullanılan uçakların temelleri ise 72 yıl önce atıldı. “Jet çağı” olarak adlandırılan bu dönem, 1947 yılında ilk sivil jet uçağının çalışmalarıyla başladı. İngiliz De Havilland şirketi tarafından üretilen dünyanın ilk jet motorlu yolcu uçağı De Havilland Comet, ilk uçuşunu 27 Temmuz 1949’da yaptı.
Comet’in ilk müşterisi British Overseas Airways Corporation, ilk seferini 36 yolcusuyla 2 Mayıs 1952’de Londra’dan Güney Afrika’nın Johannesburg şehrine düzenledi. İngiltere Kraliçesi ll. Elizabeth’in de kutladığı bu uçuşta, 2 bin 415 kilometre menzile sahip Comet 1 saatte yaklaşık 772 kilometre hıza ulaştı. Hizmete girdiği ilk yıl 30 bin kişi taşıyan Comet’in yolcuları arasında İngiltere Kraliçesi Elizabeth ve prenses Margaret da yer aldı.
Comet’in başarısı, havacılığın en hızla geliştiği ve ciddi büyüklüğe ulaştığı Amerika’da önemli yankı uyandırdı. Pazarı kaptırmak istemeyen Amerika da Boeing 707’yi, Douglas ise DC-8’i geliştirmeye başladı.
707 ilk uçuşunu 1957’de yaptı
1950’lerin başında üretilen dört motorlu dar gövdeli 707 ilk uçuşunu 20 Aralık 1957’de yaptı ve yaklaşık bir yıl sonra Pan American Havayolları’nın filosuna katıldı. İlk ticari uçuşunu 26 Ekim 1958’de gerçekleştiren 707, 1960’ların yolcu taşımacılığını domine etti.
Boeing, daha ufak ve hızlı versiyonu 720 de dahil olmak üzere bu uçaktan bin 11 adet teslim etti. İlk ticari jet uçağı olmamasına rağmen ticari açıdan son derece başarılı olarak rakiplerini geride bırakan 707, bu nedenle “jet çağı” dendiğinde akla ilk gelen uçak oluyor.
İlk uçuşunu Mayıs 1958’de yapan dört motorlu Douglas DC-8 ise Amerika’nın ikinci sivil jet uçağı oldu. Eylül 1959’da United ve Delta Havayolları’nda aynı anda hizmete giren DC-8, test uçuşları sırasında ses duvarını geçen ilk ticari uçak unvanını elde etti. 14 yıl boyunca 556 adet üretilen uçağın 7 modeli 117 ila 260 yolcu kapasitesine sahipti.
1955’de Fransa ilk jet uçağı Caravelle için çalışmalara başlarken bir yıl sonra Sovyetler Birliği’nin ilk jet uçağı Tupolev 104, Aeroflot’ta hizmete girdi. İki motorlu Tupelov 104, 1956-1958 yılları arasında dünyada hizmet veren tek jet uçağı oldu. Çünkü kaza yaptığı gerekçesiyle zamanın İngiliz sivil havacılık otoritesi, Comet’in uçuşlarını 1954’te durdurdu. Comet, tekrar 1958 yılında havalanabildi.
Concorde 1969’da gökyüzü ile buluştu
60’lı yıllar jet çağı için dönüm noktası oldu diyebiliriz. 1962’de İngiliz ve Fransız uçak üreticileri dünyada ses hızını geçen ilk ve tek yolcu uçağı olan Concorde için çalışmaya başladı. Concorde, ilk uçuş denemesini 2 Mart 1969’da Fransa’nın Toulouse kentinde yaptı.
Concorde’un ilk ticari uçuşu ise 21 Ocak 1976’da Londra-Bahreyn arasında gerçekleşti. 100 yolcu kapasiteli uçak Atlantik’i 4 saatten az sürede kat ediyordu. Ancak 2000’de Paris Charles De Gaulle Havalimanı’ndan kalktıktan hemen sonra düşmesi Concorde’un sonunu hazırladı. Toplam 20 adet üretilen Concorde 2003’te emekliye ayrıldı.
Boeing 737’nin temelleri 1964’te atıldı
Dünyanın en çok satan yolcu uçaklarından olan Boeing 737, 1964 yılında tasarlandı. İlk uçuşunu 1967 yılında gerçekleştiren 737, ilk tarifeli seferini ise Şubat 1968’de Lufthansa havayolunda yaptı. Kısa ve orta mesafe menzilli, tek koridorlu, dar gövdeli Boeing 737’nin toplam dokuz versiyonundan bugün için yeni nesil olarak adlandırılan 600, 700, 800 ve 900 versiyonları üretiliyor.
Airbus 50’nci yılını kutluyor
Dünyanın en büyük uçak üreticilerinden biri olan Airbus, Fransız, İngiliz ve Alman hükümetlerinin ortak kararıyla 1969’da kuruldu. Avrupalı üretici 2 yıl sonra, dünyanın ilk iki motorlu geniş gövdeli uçağı A300B için çalışmaya başladı. Çok kısa sürede üretilen A300B’nin fabrikadan çıkışı Eylül 1972’de Toulouse’da gerçekleşti. İki sınıfta 250 yolcu taşıyan uçağın ilk teslimatı Mayıs 1974’te Air France’a yapıldı.
60’lı yılların sonu, havacılık tarihi açısından bir başka önemli bir gelişmeye sahne oldu. Dünyanın ilk çift katlı ve geniş gövdeli efsane uçağı Boeing 747, ilk uçuşunu Şubat 1969’da gerçekleştirdi. 15 Ocak 1970’te Pan Am Havayolları’nda hizmete giren jumbo jet 37 yıl boyunca dünyanın en büyük yolcu uçağı unvanını elinde tuttu. Boeing, Airbus A380’in 2007’de dünyanın en büyük yolcu uçağı unvanını ele geçirmesiyle 747-8I üzerinde çalışmalara başladı. Mart 2011’de ilk uçuşunu yapan 747-8I, bu yılın Haziran ayında ilk kullanıcısı Lufthansa’ya teslim edildi.
Dev jumbo jet A380 2005’te uçtu
80’ler ve 90’lar hâlâ havayollarının filosunda hizmet veren Airbus A320 ailesi, A330 ve A340 ile Boeing 757, 767 ve 777 uçaklarının üretilip hizmete girmesiyle geçti. 2000’ler ise üreticiler açısından yine hareketli yıllara sahne oldu. Brezilyalı üretici Embraer E-Jets ailesinin ilk uçağı 170’i üretirken, 2005’te jumbo jet A380 ilk uçuşunu yaptı ve iki yıl sonra Singapur Havayolları’nın filosunda hizmete girdi.
2008’de Rus üretici Sukhoi, bölgesel yolcu uçağu Superjet üzerinde çalışmaya başladı. Yıllardır merakla beklenen Boeing’in yeni nesil uçağı 787 Dreamliner ilk uçuşunu 2009’da yaptı. Airbus’ın en yeni jeti A350 XWB ise gökyüzü ile 2013’te tanıştı.
Uçak üreticileri ve tasarım şirketleri geleceğin uçakları üzerinde yoğun olarak çalışıyor. Gelecekte pilotsuz, çok az yakıt tüketen, şeffaf ve ses hızının çok üzerindeki yolcu uçakları gökyüzündeki yerini alması bekleniyor. Ancak 75 yıl önce başlayan jet çağının ne zaman biteceği henüz net değil…
