1903’te Wright Kardeşlerin Kity Hawk sahillerindeki ilk uçuşunun üzerinden çok geçmeden 1 Ocak 1914’te sabit kanatlı bir hava aracıyla ilk ticari hava taşımacılığı yapıldı. Pilot Tonny Janus Benoist XIV isimli iki kişilik uçağında ilk uçak yolcusunu taşıdı. Ardından dünyada havayolu şirketleri kurulmaya başladı. Deutsche Lufthschiffahrts Aktiengesellschaft yani DELAG, 16 Kasım 1909’da kurulan ilk ticari havayolu şirketi olarak kayıtlara geçti. Şirketi farklı kılan, uçak yerine zeplinle taşımacılık yapıyor olmasıydı. DELAG 1935’te uçuşlarına son verdi.
Kuruluşundan bu yana uçuşlarını aksatmayan havayolları da 100 yıl barajını teker teker aşmaya başladı. 2019’da iki tane havayolu 100 yıllık tarihini kutladı. Bunlar; Hollandalı KLM ve Kolombiyalı Avianca. 2020’de ise Avustralyalı Qantas 100 yaşını kutladı. Öte yandan bazı havayolları da tarihlerini anlatmak için farklı yöntemler seçiyor. Kimi havayolu uçak boyamasında retro tarzı benimsiyor, kimi havayolu kabin kıyafetleriyle geçmişi yad ediyor kimi havayolu ise tümünü müze açarak insanlarla paylaşıyor.
Bizim ülkemizde henüz daha bu tarz bir girişim ve müze yok. Bayrak taşıyıcımız Türk Hava Yolları 1933 yılında kurulmuş köklü bir şirket. Belki tarihimizi anlatacak bazı objelere sahip olamadık, elimizde tutamadık ama neden bizim ülkemizde de teknoloji ve havacılığı anlatacak, yeni nesillere yol gösterecek bir müze olmasın. 2014’te THY Kabin Eğitim Başkanlığı tarafından Genel Müdürülük’te bir müze açılmıştı. Şirketin geçmişini minimize ederek bir şeyler yapılmaya çalışıldı. Açıldığı andan itibaren çok sayıda ziyaretçinin ilgisini ve beğenisini kazanmıştı.
Müzede 1950’lerden bu yana kullanılan üniformalar, biletler, ikram malzemeleri, maket koleksiyonu, acil durum kartları, çekçekler, çantalar, kurumsal tarihi yansıtan kitaplar, ekiplerin kullandığı aksesuarlar ile geçmişi yansıtan fotoğraflar yer alıyordu. Yani aslında ülkemizde çok önemli bir potansiyel var. Bunu Teknofest’e olan katılımcı sayısından anlamak mümkün. Mesela Atatürk Havalimanı’nın olduğu yere bir havacılık müzesi açılsa nasıl olur? Siz bu sorumun cevabını düşünürken dünyada havayolları nasıl müzeler yapıyor, hiç ummadığınız gelişmemiş havayollarında nasıl müzeler var, en güzelleri hangisi, nasıl ziyaret edilebiliyor?
Haber Aero olarak bu sorulardan yola çıkarak sizlere dünyada havayollarına ait müzeleri araştırdık.
İşte dünyanın en güzel 6 havacılık müzesi:
Cyrus Rowlett Smith Müzesi adını otuz dört yıldır Amerikan Airlines’ın başkanlığını yapan yöneticisinden alıyor. Dünyanın en çok uçağına sahip havayolu American Airlines’ın müzesi 1993 yılında açıldı. Müzenin en önemli objesi Douglas DC-3 uçağıdır. Müze, Dallas/Fort Worth Havalimanı’nın güney ucunda bulunur. Müze 25 bin ve 10 bin metrekarelik iki hangardan oluşur. Burada American Airlines’ın uçuş eğitim başkanlığı da burada yer alır. Havayolu bazı eğitimlerini burada verir. Ayrıca bin 500 metrekarelik hediyelik eşya dükkanı ve bir tiyatroya sahiptir. Müzenin amacı ziyaretçilerine küresel havacılık alanında ve Amerika’nın tarihinde havayolunun konumunu, işleyişini, operasyonlarını nasıl gerçekleştirdiğini anlatmaktır.
1986 yılında Johannesburg’un doğusunda, Rand Havalimanı’nın yanında açılan müze aslında pek fazla bilinmiyor. Kuruluş amacı Güney Afrika havacılığını korumak ve gelecek nesillere tanıtmaktır. Müzenin statik alanında iki adet Boeing 747 bulunuyor. Bu 747’lerden 244B kuyruk tescilli olanı ise ülke tarihinde büyük önem taşıyor. Lebombo olarak bilinen B747 1995 yılında Dünya Rugby Şampiyonası finalinde tarihi bir uçuş gerçekleştirmişti. Lebombo’nun yolcu bölümü halka açık ve müzeye gelen ziyaretçilere gösteriliyor. Ayrıca Güney Afrika’nın ilk siyahi Devlet Başkanı Nelson Mandela’nın bir kez uçtuğu business koltukta büyük ilgi görüyor. Havayolunun 1940 yılında kullandığı Dougles DC-3 ve DC-4 uçakları da statik alanın bir diğer sergilenen hava araçları. Küçük bir kapalı alanı bulunan müzede havayolunun tarihini anlatan kıyafetler, eski uçak kılavuzları ve uçak modelleri bulunuyor.
Müze, yıllardır ‘Dünyanın En Yoğun Havalimanı’ ünvanını elinde bulunduran Atlanta Hartsfield Jackson’a yaklaşık 1,6 kilometre mesafede ve Delta Airlines’ın merkezinde yer alır. Müze, 1990 yılında bir grup Delta Airlines çalışanı ve emeklileri tarafından açılmış. O yıllarda bir grup gönüllü çalışan kendi birikimleriyle Douglas DC-3 model uçak alarak bu müzenin açılmasına katkıda bulunmuşlar. Şu an müzede bir adet Boeing 767, bir adet Boeing 757 ve ilk Jumbo Jet Boeing 747-400 uçağı bulunuyor. Bu uçakların korunması, sergilenmesi ve bakımı gibi çalışmaları da Delta Airlines’ın çalışanları gönüllü olarak gerçekleştiriyor. Her yaştakiler için birçok interaktif programların mevcut olduğu müzede ziyaretçilere havacılığın geçmişi ve geleceği anlatılıyor
COVİD-19 öncesi ‘Dünyanın En Çok Kazandıran Rotası’ ünvanını elinde bulunduran New York-Londra hattında 1 milyar doların üzerinde gelir elde eden havayolu, Londra Heatrow Havalimanı’nın yakınında bulunan merkezinde bir müzeye sahip. İngiltere’nin bayrak taşıyıcısı 1974’te kurulmasına rağmen British Overseas Airways Corporation (BOAC) ve British European Airways (BEA) isimleriyle kökeni Birinci Dünya Savaşı sonrasına dayanır. British Airways, Aircraft Transport and Travel Limited (AT&T) adlı havayolu şirketinin Londra ile Paris arasında gerçekleştirdiği ve dünyanın ilk uluslararası yolcu uçağı seferi olarak kabul edilen 25 Ağustos 1919 tarihini, kendi kuruluş yıldönümü olarak baz alıyor. En eski havayolu listesinde isim değişikliği yaptığı için yer almıyor. British Airways Heritage Collection müzesinde rezervasyonsuz giriş yapılmıyor. Müzede 1919 tarihinde bugüne kadar gerçekleştirilen operasyonların tümünü anımsamak mümkün. Aynı zamanda 1930’dan günümüze kadar şirketin kullandığı 130’dan fazla üniforma, tarihi resimler ve uçak modelleri bulunuyor. En dikkat çekici bölüm ise sesten hızlı uçak Corcorde’a ayrılan bölüm. Uçağın modeli, koltukları, pencere panellerinin yanı sıra Concorde’la ilgili çıkan haberler ve uçaktaki servis sergileniyor.
2020 yılında 100 yıllık havayolu ünvanını alan Avustralyalı taşıyıcıya ait müze 1920 yılından günümüze kadar havayolunun hikayesini anlatıyor. Ticari uçuş yapan bir havayolu için kusursuz denilebilecek müze diğer havayollarına yol gösterici nitelikte. Okunması kolay ekranlar, sözlü tarih, orijinal eserler, etkileşimli multimedya sergilerinin bulunduğu müze adeta Qantas’ın mirasını gözler önüne seriyor. Şirketin geçmiş dönemlerinde kullandığı DH-50 ve DH-61uçakları müzenin giriş kısmında konuşlandırılmış. Boeing 747, 707 ve DC-3 rehberli turlarda ziyaret edilebiliyor. 100’ncü yıla özel hazırlanan projeyle müzenin üst katına şirketin filosunda ilk olarak kullandığı Boeing 747 ve 707 uçakları konuşlanmış. Bu uçaklara mevsim şartlarından dolayı zarar gelmemesi için bir çatıyla korunuyor. Özel tasarlanan ses ve ışık şovlarıyla belki de dünyanın en iyi havayolu müzesi. Şirket bu proje için 14,3 milyon dolarlık bir yatırım yapmış.
Air France Havacılık ve Uzay Müzesi 1919’da bir havacılık mühendisi Albert Caquat’ın sunduğu bir teklif sonucu Le Bourget Havalimanı’nda açıldı. Avrupa’nın en iyi dünyanın ise sayılı havacılık müzeleri arasında yer alır. 2 adet Concorde, Boeing 747 ve Spitfire’ın da aralarında bulunduğu 150 uçaklık bir müzedir. Aynı zamanda sivil, askeri havacılık ve uzay alanlarından 19 bin 595’in üzerinde eser bulunur. Paris’ten New York’a ilk transatlatik uçuşu gerçekleştiren L’Oiseau Blanc’ın (Beyaz Kuş) iniş takımları da müzede sergileniyor.