Hayatlarının uzun bir bölümü binlerce metre yüksekte ve bir tüpün içinde geçen pilotlar Covid-19 sonrası nasıl bir psikolojideler? Haber Aero olarak pilotların Covid-19 pandemisi sonrası psikolojilerini bozan etkenleri araştırdık.
Pilotlar en sık sağlık kontrolünden geçen meslek grubudur. 6 ayda bir sağlık kontrolüne girerler. Bu kontroller her pilotun 6 ay sonra işsiz kalabileceği riskine de işaret eder. Pilotluk, eğitim, yaşam tarzı, sık sık yetkinlik ve tıbbi kontroller ile doğa ve değişen talepler açısından benzersiz bir meslek grubudur. Onların ofisleri normalde binlerce metre yükseklikte bir uçakta sıkışık bir kokpittir.
İşlerinin ve yaşam tarzlarının bazı yönleri dışardan bakanlar için çekici görünse de, çalışma şartları en kötü ihtimalle kabul edilemez ve nahoştur. Ticari ve askeri havacılıktaki bir dizi farklı alan ve uzmanlıkta toplanan pilotların ruh sağlığı ile ilgili güncel araştırmalar oldukça ilginç.
Uçuş ekibinin psikolojik desteğe kolay erişebilmesi önemli, ancak birçok pilot akıl sağlığı profesyonellerine güvenmez. Özellikle dünya üzerinde hava sahalarında olan tehlike, hava saldırıları, terör gruplarının bulunduğu ülkelerin üzerinden uçuş yapmak onlara psikolojik zorluk yaşatıyor. Bunun yanında bir çok mental zorluklarda bulunuyor. Peki şu an pilotların psikolojisini etkileyen en önemli sebepler nelerdir?
Uyku büyük problem
Yapılan araştırmalarda insanların yüzde 10 ila 30’u kronik uykusuzluktan mustariptirler. Uykusuzlukta çevresel koşulların olumsuzluğu (gürültü, ışık, sıcak-soğuk, yabancı ortam, rahatsız yatak) kadar, sirkadien ritm kaymaları (jet-lag), anksiyete ve depresyon da etken olabilir. Bu oran pilotlarda yüzde 50’lere kadar çıkabilir. Pilotların uyku düzenleri yoktur. Yaşam şekillerine ne kadar dikkat edilirse edilsin uyku problemi yaşamayan pilot nadirdir. Düşünsenize günün her saati uçuşunuz olabilir ve uyumanız gerekir. Yani sizin için sabahlar, pilotların her saati sabahtır, uykudan kalktıkları saattir. İsveç’te Uppsala Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi ülkede 585 pilotu kapsayan bir anket yaptı. Pilotlarla yapılan anketlerde en çok uyku problemi, uykunun kaçması, zor uyanmak, baş ağrısından uyuyamamak, korkulu rüya görmek en önemli problem olarak ortaya çıkmış. Pilotlar da bu durumun psikolojilerini etkilediğini dile getirmişler.
Sorunlu hava sahaları
Siyasi anlaşmazlık, ülkeler arasındaki gerginlik, salgın hastalıklar, savaşlar kuşkusuz havadaki uçaklar için bir tehlike oluşturuyor. Bunun en yakın örneğini ABD ve İran arasında yaşanan olaylar sonucunda Ukrayna Havayolları’nın bir füzeyle düşürülmesinde gördük. Öncesinde Rusya ve Ukrayna arasındaki gerginlik sonucu Malezya Havayolları’na ait Boeing 777, Amsterdam-Kuala Lumpur seferini yaparken Ukrayna hava sahasından geçerken düşmüştü. Dünyadaki bütün pilotlar bazı hava sahalarını kullanırken psikolojik gerilim yaşıyorlar. Oluşturdukları rotada herhangi bir sorun olmasa bile uçuş sırasında olmayacağı kesin değil.
Mesela Avrupa Havacılık Emniyeti Ajansı (EASA – European Union Aviation Safety Agency) ve ABD Federal Havacılık Dairesi (FAA -Federal Aviation Administration) tarafından hava sahası kullanımı yasaklanan bölgeler bile bazı havayollarının ticari kaygıları yüzünden ihlal edilebiliyor. Bu da pilotların istemedikleri, zorunlu kaldıkları uçuşlar arasında yer alıyor. İstemeyerek bir hava sahasında uçmak pilotların psikolojisini etkileyen en önemli sorunlar arasında yer alıyor.
Bulaşıcı hastalığın olduğu bölgeler
Pilotların en çok psikolojisini etkileyen olayda yurtdışındaki hastalıklardır. Mesela dünya gündemine oturan Korona virüsü halihazırda pilotların ve ailelerinin korkulu rüyasıdır. Şu an dünyada her pilot Çin’e uçmamak için elinden geleni yapıyordur. Her ne kadar önlemler alınsa da bu sadece Çin için geçerli bir durum değil. Mesela ebola, zika, kızamık veil, uyku ve fil hastalığı gibi bulaşıcı hastalıklar zor bir yaşam standartları olan pilotlarını işini daha da zorlaştırıyor. Dünyanın her noktasında bulunma ihtimali olan pilotların psikolojisi en çok da bu hastalıklardan etkileniyor.
Alkolün kötü kullanımı
Pilotlar için en tehlikeli psikolojik bozukluk alkol ve uyuşturucu kullanımından kaynaklanıyor. Muhakeme, denge ve koordinasyon, konuşma ve hafıza bozukluğu, düşüncenin katılığı ve ekip ilişkilerindeki sorunlar bu sebeplerden ortaya çıkıyor. Uçuş öncesi ve sonrası sık alkol kullanan pilotların bir süre sonra psikolojilerinde bozukluklar meydana geliyor. Bu sebeplerden psikiyatristlere ihtiyaç duyarlar. Çünkü pilotların alkollü veya uyuşturucu kullandıktan sonra kokpite geçmelerinin anlaşılması lisanslarının iptaliyle sonuçlanır. Bu korku da psikolojik problemleri ortaya çıkarır. Uçuş görev süresi öncesi, uçuş görev süresi boyunca ve uçuş görev süresi sonu itibarı ile en geç 1 saat içinde ölçülen alkol düzeyi 0.2 promilin üstünde olmaması gerekiyor. Alkol ve madde bağımlılığı tanısı konmuş pilotlar hemen tedaviye gönderilir.
Şirket meseleleri
Pilotlar artık sadece sağlıklarını değil Covid-19 sonrası, “İşsiz kalır mıyım veya maaşım yatar mı? düşüncelerinin içinde boğuluyorlar. Havacılık sektörünün en büyük krizi yaşaması onların işsiz kalmaları veya düşük maaşlara çalışmalarına neden oldu. Bu süreçte 65 yaş üzeri pilotlar emekli edildi. Türkiye’de bazı havayollarında pilotlar kısa çalışma ödeneğinden dolayı çok düşük rakamlara çalıştılar. Bu ve benzeri durumlar pilotların psikolojilerini çok etkiledi.