Yeni tip koronavirüs salgınının havacılığa etkisi her geçen gün daha da artıyor. 65,5 milyon kişinin geçimini sağladığı havacılık ve seyahat sektöründe 25 milyona yakın kişinin işsiz kalma riski var. Peki, salgın sürecine hangi şirketler personel çıkardı, kaç havayolu iflas etti? Haber Aero olarak, Covid-19’un havacılığa etkisini inceledik, hasar tespiti yapmaya çalıştık.
Covid-19 salgını sonrasında havacılığın yeni normallerle faaliyetlerine başlaması, hareketlenmesi bekleniyor. Havalimanları, havayolları ve turizm tesisleri yeni döneme hazırlanıyor. Uçak seferlerinde az da olsa artışlar kendisini gösteriyor.
Ancak uzmanlara göre, 2019 yılındaki rakamlara dönmek için en az 2-3 yıl gerekiyor. Krizin etkileri devam ederken şirketler de yeni normallerle faaliyetlerine başlamak için hazırlıklarını yapıyorlar.
18 bin uçak yerde yatıyor
Bugün için dünya genelindeki 22 bin yolcu uçağının yaklaşık 18 bini salgın nedeniyle yerde yatıyor. Havayolları toplam 95 milyon olan koltuk kapasitelerinin ise 11 Mayıs 2020 haftası itibarı ile 30 milyona yakını ile operasyon yaptılar. Kapasite 2019’un aynı haftasında 80 milyon olarak gerçekleşmişti.
Hangi havayolları kepenk kapattı?
Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği’nin (IATA) analizine göre sektörün gelir kaybı 314 milyar doları bulabilir. Havacılık sektörünün 3 aylık zararının küresel ölçekte 150 milyar doları, Türkiye’de ise 7,5 milyar doları aştığı belirtiliyor. Bu durum irili ufaklı bazı havayollarını iflas etme sürecine kadar getirdi. Büyükler arasında Avianca ve Virgin Australia öne çıktı. Ayrıca ABD’li United için uçuşlar yapan Trans States Airlines, American Airlines’ın alt markası Compass Airlines, Miami Air gibi küçük ölçekli şirketler de iflas kararı aldı.
Flybe iflas kararı aldı
Salgın sürecindeki ilk iflas, İngiliz düşük maliyetli havayolu Flybe’de yaşandı. İngiltere’deki iç hat uçuşlarının yüzde 40’ını gerçekleştiren şirket, 5 Mart 2020’de iflas için başvuruda bulundu. Hükümetin destekleri de şirketi iflastan kurtaramazken, 2 bin 300’den fazla çalışanın durumu ise halen belirsiz.
Virgin Australia’ya kayyum atandı
Salgın sürecinden bir başka etkilenen havayolu Virgin Avustralya oldu. Borçlarını çeviremeyen şirkete 21 Nisan 2020’de kayyum atandı. Avustralya hükümetinden 850 milyon dolarlık yardım talebi kabul edilmeyen şirketin 3,2 milyar dolar borcu bulunuyor.
Avianca borç başvurusu yaptı
Kolombiyalı Avianca ise bugün için Covid-19’un iflas ettirdiği son büyük havayolu. Dünyanın en eski havayollarından biri olan Avianca, ABD İflas Mahkemesi’ne 1 ile 10 milyar dolarlık borç başvurusu yaptı. Latin Amerika’nın ikinci büyük havayolu şirketi, 104 uçaklık filoya sahip. 20 bin çalışanı bulunan şirket, Kovid-19 kısıtlamaları kademeli olarak kaldırıldığında operasyonlarına devam etmeyi planlıyor.
En fazla işçi çıkarma kararı alan havayolları
IATA’ya göre, havacılık ve seyahat sektöründe 65,5 milyon kişi çalışıyor. Koronavirüs etkisine karşılık sektör eğer desteklenmezse, sektördeki daralma ve şirket azalmaları nedeniyle 25 milyon kişinin işini kaybetme ihtimali söz konusu. Türkiye’deki kısa çalışma ödeneği benzeri yardımlar almayan havayolları ise personel çıkarma, az zamanlı çalıştırma veya ücretsiz izin gibi seçenekleri uyguluyorlar.
American Airlines 4 bin 500 personelini emekli edecek
Dünyanın en büyük havacılık pazarından birine sahip olan ABD’de son dönemde 100 binden fazla çalışan ya daha az çalışmayı kabul etti veya işini kaybetti. American Airlines, Kovid-19 sürecinde 39 bin çalışanıyla ilgili planlama yaptı. Bölgesel alt markalarıyla birlikte 130 bin çalışanı bulunan şirket, 4 bin 500 çalışanını erken emekli etmeyi planlıyor. İlk çeyrekte 2,2 milyar dolar kayıp yaşayan şirket ayrıca çalışanlarının bir kısmını işten çıkarmak, bir kısmını da daha az çalıştırmak için düğmeye basmış durumda.
United, havalimanı personelini az çalıştıracak
Delta Airlines ise 37 binden fazla çalışanını ücretsiz izne çıkardı. Daha önce 20 bin çalışanını işten çıkaran United ise, 15 bin havalimanı personelini yarı zamanlı çalıştırmayı planladığını açıkladı. United’ın Operasyondan Sorumlu Başkan Yardımcısı Greg Hart, tam zamanlı bagaj işleyicileri, müşteri hizmetleri ve rezervasyon acentelerinin haftada 40 saat yerine 30 saat çalışacağını bildirdi.
Emirates’te 115 A380 yerde yatıyor
Dünyanın önemli havayolu şirketlerinden Emirates’ten yapılan son açıklamaya göre, sektörün toparlanmasının en az 18 ay süreceğine vurgu yapıldı. Dubai merkezli havayolu bu nedenle 105 bin çalışandan 30 binini işten çıkarmamak için kaynak arayışı içinde olduğunu açıkladı. Emirates ayrıca 115 adetle en büyük Airbus 380 filosuna sahip şirket. Son dönemde gözden düşen ve koronavirüs salgını süresince tamamına yakını yerde yatan iki katlı yolcu uçağının 46 adedi havayolu tarafından erken emekli edilmeye hazırlanıyor.
Air Canada 20 bin peroneli çıkarma kararı aldı
Yurt dışında sadece 5 noktaya sefer yapan ve 200 uçağını yerde yatıran Air Canada, 38 bin personelden 20 binini işten çıkarma kararı aldı. Yılın ilk çeyreğinde 1 milyar Kanada Doları yani yaklaşık 5 milyar TL zarar eden şirket nisan ayında 16 bin 500 çalışanını geçici olarak işten çıkarmış, ancak hükümet destek programı ile geri almıştı.
BA 12 bin çalışanını çıkarabilir
Personel çıkaran bir başka önemli havayolu da British Airways. Yaklaşık 45 bin kişiyi istihdam eden şirket, 12 bin çalışanının işine son vermeye hazırlanıyor. Şirket daha önce İngiliz hükümetinin maaş destek programından yararlanarak 22 bin 626 çalışanını izne çıkarmıştı.
90 bin pilot işsiz kalabilir
Norwegain Havayolları uzun hatlarını tamamen kapattı ve bu uçuşlarda kullandığı Boeing 787 model uçakları kiraladığı şirketlere geri gönderdi. Güney Afrika Havayolları iflasını açıklarken birçok havayolu filosunu küçülttü, çoğu da uçak siparişlerini iptal etti. Bu sebeple Airbus ve Boeing’de üretim hattında çıkmış, teslimi bekleyen uçak sayıları artmaya başladı. Küresel ölçekte uçak filolarının daralması on binlerce kabin personeli ve yaklaşık 90 bin kadar pilotun işsiz kalacağı anlamına geliyor.
Türkiye’de ciddi problem yok
Türkiye’de ise havacılık sektörü devletin erken aldığı çeşitli tedbirlerle, çalışanlara yönelik Kısa Çalışma Ödeneği desteğiyle şu ana kadar önemli bir sorun yaşamadı. Eğer havacılık sektörü yazın operasyonlara başlayabilirse Türk şirketlerinin ciddi bir problem olmadan koronavirüs krizini atlatması bekleniyor.