ABD Hükümeti, Hesap Verebilirlik Ofisi’nin hazırladığı F-35 tedarik raporunda F-35 programı üretim standartlarını karşılayamadığı ortaya çıktı.
ABD Hükümeti Hesap Verebilirlik Ofisi’nin (GAO) hazırladığı F-35 tedarik raporunda, Türkiye’yi F-35 programından çıkarma girişiminin programın aksayan üretim ve tedarik sürecini daha da sekteye uğratabileceğine dikkat çekildi.
ABD Kongresi için denetim, değerlendirme ve soruşturma hizmetleri sunan GAO’nun F-35 raporunda, uçağın test ve parça üretiminin Covid-19 nedeniyle önemli ölçüde sekteye uğradığı belirtildi.
Raporda, 2019’da planlanan testlerin büyük bir kısmının yapıldığını ancak Covid-19 salgını dolayısıyla programın bir kısmında 9 aylık gecikme söz konusu olduğu kaydedildi.
Yaşanan gecikme ile uçağın tam kapasite üretiminin gelecek marta sarkabileceği ifade edilen raporda şu ifadelere yer verildi:
“F-35 programı, üretim oranını artırıp, uçaklar için düşük maliyet müzakereleri yaparken, üretim süreçleri GAO tarafından belirlenen başat üretim uygulamaları standartlarını karşılamıyor. Özellikle de yüklenicinin gövde üretim sürecinde tedarik ettiği 10 bin gövdeden sadece 3 bini ürün kalitesi için belirlenen tasarım standartlarına uyuyor. Aynı zamanda, piste indirilmiş 500’den fazla uçak hala programın güvenilirlik ve idame edilebilirlik hedeflerine erişmiş değil. Yüklenici, bu sorunları çözmek ve etkinliği artırmak için üretim süreçlerini değiştirse de daha yapılacak çok iş var. Program ofisi bu başat üretim uygulamalarına yönelik riskeleri değerlendirmediği sürece (ABD) kuvvet komutanlıkları ve uluslararası ortaklar satışta belirlenen kalitede uçaklar teslim alamayabilir.”
Türkiye’nin çıkarılması riskleri daha da artıracak
Raporda Türkiye’nin programdan çıkarılmasının söz konusu riskleri daha da artıracağına yönelik değerlendirme dikkat çekti.
GAO raporunda, “Türkiye’nin Temmuz 2019’da Rus savunma ekipmanı almasından kaynaklı kaygılar nedeniyle programdan çıkarılması üretim risklerini daha da artıracak. Program Türk tedarikçiler tarafından üretilen 1005 parça için yeni kaynak belirledi ancak şu anda 15 parça istenilen oranda üretilemiyor.” ifadesi kullanıldı.
Uçağın donanım ve yazılımlarının güncellenmesi için yapılan “Blok 4” modernizasyonunun da maliyetleri 1,5 milyar dolar artırarak 12,1 milyar dolara çıkardığı belirtildi.
(AA)
