2024 yılında 300 pilot mezun vermeyi planladıklarını belirten THY Uçuş Akademisi Genel Müdürü İbrahim Zeki Akyurt, “10 adet Cessna uçağımız bu yılın sonunda gelecek. Aydın Çıldır Havalimanı 2023 sonunda yetmeyeceği için Türk Hava Kurumu’nun işletmesinde olan Efes Selçuk Havalimanı’nı kullanmaya başladık. Burada 2024 yılına doğru 6-7 uçakla yapacağımız operasyonla yılda 300 pilot yetiştirecek düzeye geleceğimize inanıyorum.” dedi.
Milli havayolunun en önemli pilot kaynaklarından birisi haline gelen Türk Hava Yolları Uçuş Akademisi (Turkish Airlines Flight Academy – TAFA) Genel Müdürü Doç. Dr. İbrahim Zeki Akyurt, pandemi döneminde yatırımlara devam ettiklerini, 2019 yılındaki pilot yetiştirme rakamının şu an 1.84 katına kadar çıktıklarını söyledi.
TAFA’nın Aydın Çıldır Havalimanı’nda bir yılda 171 pilot yetiştirebilecek seviyeyi geldiğini belirten Akyurt’un değerlendirmesi şöyle; “Yaptığımız simülasyonlara göre Çıldır Havalimanı’nda üretebileceğimiz maksimum öğrenci sayımızın 200 olabilir. Başladığımızda 96’ydı, bugün 171’e getirdik. Biraz daha iyi bir operasyon ile daha verimli hale getirirsek maksimum 200’e çıkabiliriz. Bu konuda başkanımız Prof. Dr. Ahmet Bolat Bey bize yol açtı. Çünkü hedefimiz 2024 yılında 300 mezun vermek.”
TAFA Genel Müdürü Akyurt, “Pilot adayları nasıl belirleniyor? TAFA’nın hedefi nedir? Eğitim için neden Aydın Çıldır Havalimanı seçildi? Başka havalimanlarında eğitim verme durumu söz konusu mu?” Şeklindeki sorularımıza cevap verdi, Haber Aero’ya özel değerlendirme yaptı.
“THY pilot açığıyla karşılaşmadı”
Salgın sonrasında 2022 yılının başlarında Amerika’da bir konferansa katılmıştım. Uçuş eğitimi üzerine yapılan bir konferanstı Florida’da. Orada her konuşan kişi “Pilot Shortage” diye başladı. Yani pilot ihtiyacı diye başladı. 2022’nin başında çok ciddi olarak ortaya çıktı. Böyle bir sorun oldu. Tabii bizim şirketimiz 2019’un sonlarında başlayan 2022 yılının başında başlayan pandemi sürecini pilot ihtiyacı olarak gerçekten çok doğru bir kararla kapattı. Ben 2022 yılının başında THY Uçuş Akademisine (TAFA) Genel Müdür olarak atandığımda bu durumu daha iyi anladım. Daha önce akademisyendim, devlette çalışıyordum. Gelir gelmez de pandemiyle karşılaştık. O esnada THY, diğer hava yollarının aksine kendi uçuş okulundaki öğrencileri ve hatta dışarıda kendisine ait öğrencileri tamamen sistemin içinde tuttu. Ve biz TAFA olarak bütün öğrencileri kendi sistemimize alarak bünyemizde pandemi süresi boyunca peyderpey erittik ve mezun ettik. Dolayısıyla THY olarak 2022 yılında pilot açığı ile karşılaşmadık. Ama bunun arka planında 2022’de alınmış olan herkese sahip çıkma ve kimseyi işten atmayalım kararı vardı. Ben 800 öğrenciyi bir anda karşımda buldum. 33 tane farklı filo vardı. Kriz yönetimi başlığı altında 2023 yılının ortalarında hepsini mezun edeceğiz.
“Çıldır Havalimanı’nı 2032’ye kadar kiraladık”
TAFA olarak iki şapkamız var. Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) ve Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlıyız. Akademimiz var. Biz uçuş akademimizdeki faaliyetlerimizi rahat yürütebilmek için Aydın Çıldır Havalimanı’nı 20 yıllığına 2032 yılına kadar kiralamış durumdayız. Dolayısıyla havalimanı işletmeciliği de yapıyoruz. İşletmecilikten kastım Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) regülasyonlarına uymak, havalimanının güvenliğini sağlamak, EFOD’unu sağlamak yani elektronik bildirim sistemlerini sağlamak. Bunun yanı sıra otla, yabani hayvanla mücadelesinden itfaiye, ARFF hizmetine kadar her şeyinden sorumluyuz. Bunun gibi marshalling (yol gösterme, yer kılavuzluğu) gibi tüm hizmetleri TAFA bünyesi altında veriyoruz.
“Aydın’da 200 TAFA çalışanı var”
Uçuş okulu ve havalimanı işletmesi dahil olmak üzere 200 personelimiz var. Aydın Çıldır Havalimanı 1960’lı yıllarda kurulduğu için şu anda pist mukavemet gücü ve uzunluğu sebebiyle yolcu uçaklarının inebilme imkanı yok. Sadece eğitim uçuşu yapıyoruz. Fakat eğitim uçuşu yapmamıza rağmen şu anda biz Türkiye’deki eğitim havalimanları içerisinde ilk sıradayız. Ülkemizde bütün havalimanlarını da dahil ettiğimiz zaman Aydın Çıldır Havalimanı dokuzuncu yoğun havalimanı konumda. Geçen yıl 34 bin iniş-kalkış gerçekleşti. Bu da Muğla Havalimanı’ndan hemen sonra listede yer almasını sağlıyor. İş jeti trafiği çok nadir oluyor. Yılda beş ya da on adedi geçmiyor.
TAFA 2012 yılında kurulmuş. Daha öncesinde ise Eğitim Başkanlığı altında yine kendi pilotlarımızı yetiştiriyorduk. Pilot projesinin adı ise “Yetiştirmek Üzere Pilot” olarak geçiyor. YÜP diye kısaltıyoruz ya da CADET deniyor yurt dışındaki ismiyle. Yetişmek üzere pilotlarımızı insan kaynakları seçiyor ve seçtikten sonra TAFA’da eğitime başlıyorlar. Pilot adayları genelde on beş ila on sekiz aydan sonra tip eğitimine geçiyorlar. Akabinde pilotluk kariyerine devam ediyorlar.
“Çıldır Havalimanı’nın ideal eğitim meydanı”
Aydın Çıldır Havalimanı’nın özellikle uçuş eğitiminde seçilmesinin sebebi Aydın’ın doğal şartları. Çok doğru bir tercih. Çünkü kuzey ve güney tarafı dağlarla kaplı. Rüzgar doğu batı yönlerinden esiyor. Dolayısıyla baş rüzgarını alma şansımız her zaman yüksek ve güneşli gün sayısı çok fazladır. Dolayısıyla bulutluk azdır. Biz uçuş eğitimindeki bizim için en büyük handikap birincisi görüş mesafesidir. Biz minimum 5 bin metre görüş istiyoruz. Bulut tabanının düşük olmaması ve yan rüzgar alınmaması gerekir. Çünkü pilotluğa aday öğrencilerin yan rüzgar riski çok yüksektir ve bizim uçaklarımızda en fazla bir tonluk bir uçak olduğunu düşünürsek fazla etkilenirler. Bu açılardan bakıldığında Aydın, Allah’ın bir lütfu ve uçuş eğitimi için yaratılmış o kadar güzel bir yer ki yılın 339 günü uçabiliyoruz. Yani 365 günde, 339 gün uçmak gerçekten çok güzel bir olay. Türkiye’de belki böyle ikinci bir yer yok. Bulunduğu arazi yapısının bataklık olması hasebiyle herhangi bir tarıma da zarar vermiyor. Çünkü Aydın tarım bölgesi ama havalimanının bulunduğu bölge bir bataklık. Dolayısıyla sorunu olmayan bir alana zamanında inşa edilmiş. Bizler de şu anda en verimli şekilde bu havalimanından faydalanmak istiyoruz.
“THY pilot adaylarını nasıl seçiyor?”
Pilotluk kariyerinin ilk aşaması her zaman bir seçimle başlıyor. Buna pilot yetenek testi deniliyor. Pilot yetenek testini Türk Hava Yolları özelinde konuşacak olursak Türk Hava Yolları İnsan Kaynakları Başkanlığıyla beraber Uçuş İşletme Başkanlığı ve Uçuş Eğitim Başkanlığı beraber yapıyorlar. Aday olma şartlarının başında en son ilanda vurgulandığı gibi 30 yaş altı olması gerekiyor. Kadın veya erkek herkes başvurabilir. Üniversite mezunu olma şartı var. Başvurudan sonra aday gerekli İngilizce şartını sağlar ise pilot yetenek testine tabi tutuluyor. Bu üç aşamalı bir test. 1) DLR-1 testi, 2) CRM testi, İstanbul Üniversitesi’yle THY’nin beraber geliştirdiği bir proje, 3) Bir kurul mülakatı. Eğer aday bu 3 aşama sonrası başarılı olursa TAFA’ya veya başka bir okula pilot adayı olarak yönlendiriliyor.
Bu adaylardan THY herhangi bir ücret talep etmiyor. Bütün eğitimlerini, eğitim boyuncaki bütün masraflarını; otelinden tutun yemek ihtiyaçlarını, maaşını, taşınma ücretini kadar hemen her şeyini THY karşılıyor. Dolayısıyla pilotluk imkanı olmayana da bir meslek, kariyer haline getirildi. Eskiden pilotluk maliyeti çok yüksek bir meslekti. Bir memur ve işçi çocuğu olarak benim anne babamın katlanabileceği maliyetler değildi. Şimdi baktığımızda maddi durum hiç olmayan Anadolu’nun çeşitli yerlerinden gelmiş öğrencilerimiz var. Kokpitte sağ koltuğa, First Officer (FO) koltuğuna oturdukları zaman maaşlarından makul kesintilerle şirkete borçlarını geri ödüyorlar.
“Efes’te de pilot yetiştireceğiz”
TAFA sürekli büyüyor. 2019 yılındaki rakamın şu anda 1.84 katına kadar çıkarak Çıldır Havalimanı’nda 171 pilot yetiştirecek duruma geldik. Yaptığımız simülasyonlara göre Aydın Çıldır Havalimanı’nda eğitebileceğimiz maksimum öğrenci sayımız 200. Eğer bunun üzeri düşünülecekse farklı bir havalimanı gerekiyor. Hedefimiz 2024 yılında 300 mezun. Bununla ilgili olarak uçak siparişlerini verdik. 10 adet Cessna uçağımız bu yılın sonunda gelecek. Aydın Çıldır Havalimanı 2023 sonunda yetmeyeceği için Türk Hava Kurumu’nun işletmesinde olan ve Çıldır’a uçakla 20 dakika, karayoluyla 45 dakika mesafede olan Efes Selçuk Havalimanı’nı kullanmaya başladık. Burada 2024 yılına doğru 6-7 uçakla yapacağımız operasyonla yılda 300 pilot yetiştirecek düzeye geleceğimize inanıyorum.
“THY’ye yılda 600 ila 800 pilot gerekiyor”
THY’nin pilot ihtiyacını biz tamamen karşılayamıyoruz. Dünyada çok ciddi pilot açığı var. Hatta Amerika’daki yıllık pilot ihtiyacı için 2022’de 17 bin rakamı telaffuz edilmişti. Bu rakam neredeyse Türkiye Cumhuriyeti tarihi boyunca yetişmiş olan pilot sayısına tekabül ediyor. Türk Hava Yolları’nın yıllık pilot ihtiyacı ise 600 ila 800 arasında seyredeceğini düşünüyorum.
Türkiye’de uçuş eğitiminin tek kısıtı uçak almak değil. Maalesef hava sahaları kısıtımız da var. Dolayısıyla eğitim uçağı aldım, hatta üretseniz dahi nerede uçuracaksınız? Güneşli, açık hava gün sayısı önemli. Bulutluluk, rüzgar, görüş mesafesi önemli. Uçuş eğitimi için bunların her birinin bir arada olması gerekiyor. Bu sebepten Avrupa’daki çoğu okul Amerika’da uçuş eğitimini icra ediyor. Çünkü bulutlu gün sayısı çok yüksek. Özellikle Arizona ve Florida tercih ediliyor. Ama biz Aydın’da uçulabildiği kadar uçabiliyoruz. Hava sahasını tam kullanıyoruz. Fakat yeni bir pist yapacak olsak dahi orasının hava saha kapasitesi daha fazlasını kaldırmıyor. Bölgede yeni bir havalimanı yapılabilir, ama tarım arazilerinin çok fazla olması buna imkan vermiyor.
“Pilot yetiştirmek için meydan aranıyor”
Şu an üçüncü veya dördüncü meydan için arayışa girdik. Ege’de olacağını düşünüyorum. Çünkü Aydın Çıldır Havalimanı teorik derslerimizi yaptığımız merkezimiz. Kapasitemiz sınırlı olduğu için yabancı pilot yetiştirmiyoruz. Ancak Azerbaycanlı pilotlarımıza çok motorlu eğitim ve ayar eğitimi verdik. Milli bir proje, yabancı değil, kardeş ülke olduğu için kısa süre önce mezun ettik.
Biz genel olarak sivil havacılığa pilot yetiştirdiğimiz için entegre modeli tercih ediyoruz. Aslına bakarsanız ayar eğitimlerinin daha yoğun olduğu model. Bizden çıkan bir öğrenci sadece ATPL sahibi oluyor. Yani bir pilot lisansına sahip oluyor. Fakat hangi tipte uçacağı, yani Airbus 320 mi kullanacak B737 mi kullanacak? İstanbul’da Uçuş Eğitim Başkanlığı’nda verilen tip eğitimiyle de hangi uçacakları belli oluyor. Bizim A’dan Z’ye bir pilot adayının performansını değerlendirebilme yeteneğimiz var. Dolayısıyla uçuş hattında (line) yapabileceği bir hatada ya da uçuş tip eğitiminde yapabileceği bir hatanın nereden kaynaklanıyor, bunu görmeye çalışıyoruz.
“Her gelen pilot olamıyor”
Pilot yetenekleri ilk olarak sözel olarak ölçülüyor. İnsan kaynakları bunu ölçüyor. Fakat sonuç itibariyle hala bu aday havaya çıkmadı. Teorik eğitimi çok güzel bir planlamayla TAFA’da altı ayda bitirebiliyoruz. Ama gerçekten yoğun bir program uyguluyoruz. Tam bir optimizasyon uyguluyoruz. Bu dönemde kalan olmuyor. Çünkü sizin zaten ilk baştaki baktığınız yetkinlikler teorik eğitimi kapsıyor. Ne zaman ki aday uçuş hattına geliyor, elenenler burada ortaya çıkıyor. Çünkü pilot adayı çok iyi simülatör kullanıyor, çok iyi simülasyon oyunları yapıyor olabilir veya el kol becerisi çok iyi olabilir. Ama havaya çıkıp, tek motorlu bir uçakla uçarken korkan, çekinen, ürken olabiliyor. Pilot adaylarının yaklaşık yüzde 10’nu bu aşamada eleniyor. Maalesef ne kadar istemesek de 28 kişilik filolarımızda 2 ila 3 kişinin her dönemde okulla ilişiğini kesiyoruz. Böylece büyük bir maliyetin de önüne geçiyoruz. Belki hayalleri suya düşürüyor, ama ileride olabilecek tatsız hadiselerin önüne geçiyoruz. Ayrıca Amerika’da birkaç okul hariç, ama Avrupa’da en azından bu kadar kısa sürede mezun edebilen bir okul yok.
“Lise mezunu olmak yetmiyor”
Sivil Havacılık Genel Müdürlüğünün yayınladığı yönetmeliklere göre pilot olmak için lise mezuniyeti yeterli. Fakat Türk Hava Yolları olarak biz bir bayrak taşıyıcı şirketiz. Uluslarası Sivil Havacılık Örgütü – ICAO’ya göre pilotların sahip olması gereken sekiz tane yetkinlik var. Pilotluk önemli bir meslek haline geldi. Ben de bir üniversite hocası olarak çok rahatlıkla şunu söyleyebiliyorum ki bu sekiz tane yetkinliği Türkiye’de ancak üniversiteler kazandırabilir. Çünkü Türkiye’deki üniversite seçim süreci sınavları gerçekten güzel bir eleme yapıyor. Bu sekiz tane yetkinliğe Türkiye’de ancak üniversite mezunlarının sahip olduğuna inanıyorum. Dolayısıyla Türkiye’de lise mezunu seçmeye kalkarsak muhtemelen çok yüksek bir aday havuzu oluşacak, seçim süreçleri yavaşlayacak ve pilot yetkinlik oranları aşağı düşecektir.
“Üniversitelerin pilotaj bölümlerine dikkat!”
Pilot olmak için İngilizce çok önemli bir kriter. Akıcı düzeyde İngilizce konuşma, iletişim kurma pilot adayları için birinci şarttır. Pilotluğun birinci yetkinliği budur. Şimdi böyle bir adayı Türkiye’de lise mezunları arasında bulabilir miyiz? Türkiye’de çeşitli üniversitelerin pilotaj bölümleri var. Biliyorsunuz pilotluk her zaman mental olarak ve sağlık olarak, zihin olarak hazırlıklı olmayı gerektiren bir meslek. Her yıl bir defa sağlık muayenesine giriliyor. İşte iki defa tazeleme eğitimi yapılıyor. Dünyada böyle bir meslek yok. Diyelim bir üniversitede dört yıllık pilotaj bölümünde okudunuz. Yirmi iki yaşında mezun oldunuz. Yirmi beş yaşında bir kalp rahatsızlığınız başladı. Elinizde hangi meslek var? Hiçbir şey. Dolayısıyla bence Türkiye’de bu bölümler açılırken, mutlaka çift ana dal programı şeklinde açılmalı. Uçak mühendis gibi alanlar olabilir. Böylece havacılıktan uzak kalmazlar. Ben şu haliyle direkt pilotaj bölümüne gitmeyi tavsiye etmem. Kendi çocuklarımı da bu şekilde okutmam…