Kafanızı gökyüzüne çevirdiğinizde bazı uçakların arkalarında beyaz bir iz bıraktığını görürsünüz. Bazı uçaklarda ise böyle bir iz oluşmaz. Peki bu izlerin neden oluştuğunu hiç düşündünüz mü? Bu sadece jet uçakların gösteriş amaçlı yaptıkları bir olay mı sizce?
Bazı uçaklar binlerce metrede uçarken arkalarında beyaz bir iz bırakır. Bu olay elbette ki gösteri amaçlı değildir. Aslında bir fiziksel reaksiyondur. Yoğunlaşma izleri (contrail) olarak adlandırılan bu çizgiler, jet motorların egzozundan çıkan nemin soğuk havada yoğunlaşmasıyla oluşur.
Atmosfer sınırları içinde yerden yukarı doğru yükseldikçe hava sıcaklığı düşer. Ortalama 200 metrede 1 derece azalan hava sıcaklığı göz önüne alındığında; bir uçağın pistte ve havada seyir halindeyken maruz kaldığı sıcaklık farkı yaklaşık 50 dereceye ulaşabilir. Yani bir uçak, örneğin yerdeki hava sıcaklığı artı 10 derece olan bir günde uçuşa başlar, ancak 10 bin metre irtifaya çıktığında sıcaklık eksi 40 derecelere düşer. Uçuşunun büyük bir kısmını bu düşük sıcaklıkta gerçekleşir.
İzler nasıl oluşur?
Yolcu uçağının jet motorları dışarıdaki soğuk havayı ön tarafındaki motor giriş kısmından emer. Sonra bu havayı hem sıkıştırır hem de yanma odalarında uçağın yakıtıyla yakar ve ortalama 600-650 derece sıcaklıkta dışarı püskürtür.
Motor egzozundan dışarı çıkan ve içinde su buharı bulunan sıcak karışım, dışarıdaki aşırı soğuk ve düşük basınçtaki hava ile karşılaştığında birden gaz halden katı hale geçerek küçük buz kristalleri oluşturur. İşte uçakların arkasında gördüğümüz bu beyaz izler su buharının ani olarak donması ile ortaya çıkan ince uzun bulut görüntüleridir. Alçak irtifalarda hava çok soğuk olmadığı için bu olay gerçekleşmez.
Yoğunlaşma izleri nasıl kaybolur?
Uçağın arkasında oluşan bu izler bazen kısa bazen de uzun bir süre sonra yok olur. Uçağın uçtuğu bölgede havadaki nem oranı yüksekse, uçağın ardında oluşan izler büyür ve bu izler uzun süre havada asılı kalır. Böylesi bir durumda uçak izleri kilometrelerce uzunlukta ve 200 ila 400 metre genişlikte oluşur.
Oluşan bu bulutumsu izin kaybolması; o yükseklikte esen rüzgârın hızına, yönüne, güneşin ısıtma etkisine ve bu bölgeden geçen uçakların yarattığı türbülansa bağlı olarak birkaç saati bulabilir. Havadaki nemin az olduğu durumlarda izlerin havada kalma süresi ise çok kısadır.