Covid-19 salgını uçakların yere inmesine yol açtı, havacılıkta çalışan milyonların işi tehlikede. Peki uçuşların normale dönmesi nasıl olacak?
Havacılık, sektörler içinde belki de en küreseli. Milyonlarca kişiyi istihdam eden havacılık, on milyonlarca kişinin geçinmesini sağlıyor. Hem yerel hem de uluslararası iş ve tatillerin merkezi sinir sistemi rolünü üstleniyor.
Dünyayı adeta küçük bir köy haline getiren havacılık sektörü Covid-19 salgını dolayısıyla adeta durdu. Havacılık veri analizleri yapan Official Aviation Guide (OAG) verilerine göre, Nisan sonu itibarı ile uçuş sayıları yılbaşından bu yana yüzde 70’e yakın azaldı, bazı ülkelerde ise tamamen durdu.
BBC’nin analizine göre, tüm sektörlerle birlikte havayolları, havalimanları ve yer hizmeti şirketleri nakit rezervlerini korumak için büyük bir çaba sarf ediyor. Bu şirketlerin gelirleri son derece azalmış durumda.
İşten çıkarma planları yapılıyor
British Airways’in sahibi IAG 42 bin işçisinden 12 bine varan sayıda kişiyi işten çıkarmayı planladığını açıkladı, işlerin birkaç yıl daha normale dönmesinin beklenmediğini duyurdu.
EasyJet İngiltere’deki 4 bin işçisini iki aylığına ücretsiz izne çıkardı, Avustralya’da Qantas 20 bin çalışanına izin kullandırıyor, American Airlines’ın 700 pilotu ise erken emekli oldu.
Normale dönüşün zorlukları neler?
Bu kadar büyük zorluklar yaşanırken, sektörün nasıl normale dönebileceği büyük tartışma konusu. Normale dönüş için bazı bariz lojistik sorunlar bulunuyor. Uçakların uçuşa, havalimanlarının da yolcu karşılamaya hazırlanması gerekiyor. Zaman çizelgeleri oluşturulmalı, ona göre işçiler çalıştırılmalı.
Fakat küresel belirsizlik bunların yapılmasını zorlaştırıyor. Örneğin bir uçak hangi ülkeye uçabilecek, hangi ülkeler hangi tarihlerde uçuşa izin vermeye başlayacak belli değil. Uçuşlar ne gibi kurallar altında yapılacak bilinmiyor.
Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği (IATA) CEO’su Alexandre de Juniac, “Bir küresel yeniden başlatma planı hazırlamaya uğraşıyoruz. Esas zorluk devletlerin ne zaman ne yapacağını kestirmek” diyor.
Juniac’a göre bazı seyahat kısıtlamaları bu yılın ikinci yarısında da yürürlükte kalacak, ülkeler öncelikle iç hatlarını açmaya, sonra kısa mesafeli uluslararası uçuşlara ardından da uzak mesafeli uçuşlara başlayacak.
Son olarak da kıtalararası seyahatler geri dönecek. Fakat bunun ne zaman olacağına dair bir fikirleri şimdilik yok.
“Koordinasyon önemli”
IATA yöneticisi Juniac, atılacak adımların koordinasyonla atılması gerektiğini düşünüyor ve ekliyor:
“11 Eylül’den sonra yaşananları tekrar yaşamamalıyız. O dönemde her yerde farklı önlemler alınmıştı ve onları bir standarda sokmak çok zaman aldı. Hatta hâlâ bazı farklılıklar var.”
Sosyal mesafe nasıl sağlanacak?
Bir diğer bilinmeyen de, uçaklarda sosyal mesafenin ne kadar uygulanacağı. İnsanlar bekleme salonları, güvenlik sıraları ve havalimanlarının diğer bölümlerinde nasıl ayrıştırılacak? Hangi testlerin yapılması gerekecek?
Bu havayollarını ilgilendirdiği kadar havalimanlarını da ilgilendiren bir mali konu. Örneğin havalimanı işletmecileri için mağazalar ve restoranlar önemli bir gelir kaynağı.
Havalimanı Operatörleri Birliği İcra Şefi Karen Dee, “Havalimanları için uçuş dışı gelirler çok önemlidir. Bu sayede uçaklardan daha az ücret alabiliyoruz ve bunun karşılığında uçaklar da yolculardan daha az para alabiliyor. Havalimanlarında her şeyi mevcut duruma göre ayarlamak istemiyoruz. Çünkü birkaç ay sonra aşının bulunduğunu ve her şeyin normale döndüğünü duyma ihtimalimiz var” açıklamasını yapıyor.
Doluluk oranı önemli
Havayollarının uçaklarda da çeşitli önlemler alması gerekebilir. Havacılıkta uçaklardaki orta koltukların boş bırakılması tartışılıyor. Uçuşlarına devam eden şirketler doluluk oranlarını az tutup, sosyal mesafeyi sağlamaya çalışıyorlar.
Bütün uçuşlarını durduran EasyJet de uçuşlara başlayınca aynısını yapmayı planlıyor. Bugüne kadar uçaklarındaki orta koltuğu boş bırakan Lufthansa, bugün itibarı ile yolcularına maske zorunluluğu getirdi. Böylece uçaklardaki boş koltuk uygulamasına gerek olmayacağı planlanıyor. Çünkü kısa vadede uygulanabilen ortak koltuğun boş bırakılmaması uygulamasının havayollarına ciddi maliyetleri var.
Havayollarının para kazanması için her uçuşta tüm koltuklarını doldurmaya çalışması gerekiyor. Ucuz havayolları yüzde 90’ın üzerinde dolulukla uçtuğundan ötürü bu onlar için özel önem taşıyor. Sadece orta koltukların boş bırakılması, doluluk oranının en fazla yüzde 65 olmasına yol açacak.
Juniac, bunun bir süreliğine mümkün olduğunu fakat uzun vadede devam etmesi durumunda endüstrinin değişmesi gerekeceğini söylüyor.
Ryanair CEO’su Michael O”Leary ise, bu uygulamanın “aptalca” olacağını belirtiyor.
İngiltere’de hükümetin ülkeye gelen herkesi iki haftalığına karantinaya alması düşünülüyor. Endüstri birliği Airlines UK, bu planın “İngiltere’ye uluslararası seyahati pratikte sıfırlayacağını, hem havacılık sektörüne hem de İngiltere ekonomisine ölçülemeyecek büyüklükte zarar vereceğini” düşünüyor.
Uçakları havalandırmak işin kolay kısmı olabilir. Bu uçaklarda uçacak yolcuyu bulmak ise zor kısmı… Bu yüzden havacılık sektörünü bazı uzun vadeli değişimler bekliyor.
Turizm sektöründen bir yönetici “Tatil seyahatleri alanındaki şirketler için çok kötü olmayabilir, sonuçta insanlar yine tatile gitmek ister” diyor.
Business ve first class gelirleri azalır mı?
Fakat iş seyahatlerinde durum daha farklı. Business class ve first class yolcuları sektörde gelirlerin yüzde 30’unu yaratıyor. Uzun mesafe uçuşlarında ise bu oran yüzde 70’e çıkıyor. Şimdi bu yüksek gelirin azalma ihtimali var.
Küresel ekonomik küçülme, büyük ticaret fuarlarının ve benzer etkinliklerin iptal edilmesi, şirketlerin yüz yüze görüşmeler yerine internet üzerinden görüşmeleri tercih etmeye başlaması her şeyin eski haline dönmesini geciktirebilir.
JLS Consulting danışmanlık firmasından analist John Strickland, “Birden fazla iş modelinin iç içe geçmesini göreceğimizi düşünüyorum, havayolları değişik şeyler deneyecek. Havalimanlarında bekleme salonlarına erişimi olmayan light business class biletler olabilir. Yaratıcı fiyatlandırmalar için manevra alanı var” diyor.
Fakat havacılık sektörü tekrar havalanmaya hazırlanırken en büyük sorun, sektörün geleceğinin nasıl olacağı konusunda kimsenin tam anlamıyla emin olamaması.