Havacılıkta iş jeti üreticilerinin yeni model uçaklarını geliştirirken üzerinde durdukları önemli bir detay da zamanla yarış ve dolayısıyla hız. Son 50 yılda havacılık sektöründe en az gelişmenin yaşandığı alanın hız konusu olduğunu ele alırsak, iş jetlerindeki çok az da olsa hız farklarının ne kadar önemli olduğunu anlamış oluruz. Çünkü iş insanları, zamanın giderek daha kıymetli olması sebebiyle alacakları uçağın konforu ve menzilinin yanında hızını da önemsiyor. Önümüzdeki on yıl içinde iş jetleri hız konusunda da büyük rekabet yaşayacaklar. Süpersonik hıza ulaşabilen iş jetleri dünya havacılığında ön plana çıkacak.
Bombardier Challenger iş jeti projesine 1978 yılında başladı. O dönemin uçaklarına geniş kabiniyle ön plana çıktı. Son üye olan 605, 2014’te NetJet’in 75 uçaklık siparişi ile 650 modeline çevrildi. Menzili 7 bin 408 kilometre olan uçak, Londra-New York, Dubai-Londra arasında duraksız uçabilme özelliğine sahip. 41 bin feet yüksekliğe çıkabilen uçağın seyir hızı ise saatte 870 kilometre. İki adet General Electric CF34-3B MTO motorları, bir önceki seriye göre yüzde 5 daha fazla itiş gücü sağlıyor. Kabinde 12 adet yolcu taşıyabilen uçak ortalama 40 milyon dolar civarında. İş jetleri segmentinde dünyanın inişi en zor havalimanları Lolorado Aspen ve İsviçre Alplerinde bulunan Lugano Havalimanı’na rahatlıkla inebiliyor.
Teknik özellikler:
Yolcu kapasitesi: 12
Uzunluk: 20.9 m
Yükseklik: 6.3 m
Kanat açıklığı: 19.61 m
Seyir yüksekliği: 11.277 m
Maksimum seyir yüksekliği: 12.496 m
Maksimum hızı: 0,85 Mach
Maksimum menzili: 7, 408 km
7- Dassault Falcon 8X (594mph)
Dassault Falcon 8x ultra uzun menzili ile Hong Kong’tan Paris’e, Londra’dan Cape Town’a Los Angeles’ten Beijing’e uçabiliyor. Rahat iç kabin tasarımının yanı sıra küçük havalimanlarına iniş kabiliyetine de sahip. 7,400 mil duramadan uçma yeteneğine sahip iş jeti neredeyse dik iniş kalkış yapan uçaklara yakın bir çevikliğe sahip. 7X’e göre kanat tasarımı iyileştirmeleri, yükseltilmiş Pratt&Whitney PW300 motorları sayesinde aynı segmentteki rakiplerine göre yüzde 35 daha verimlidir. Dassault, geçtiğimiz günlerde, 10x adı altında süpersonic bir jet için çalıştığını açıklamıştı.
Teknik özellikler:
Yolcu kapasitesi: 14
Uzunluk: 24.4 m
Yükseklik: 7.94 m
Kanat açıklığı: 26.90 m
Seyir yüksekliği: 11.945 m
Maksimum seyir yüksekliği: 15.545 m
Maksimum hızı: 0,90 Mach
Maksimum menzili: 11, 945 km
6-Gulfstream 650ER (610mph)
Ultra-uzun menzilli G650 ve daha uzun menzilli varyantı G650ER, sırasıyla 8.055 ve 8.631 mil aralıklarla Mach 0.925 maksimum hızlarına ulaşabilir. Pratik açıdan batıdan uçan bir G650’nin dünyayı 41 saatten fazla süre dolaştırabileceği anlamına gelir. 18 yolcu için oturma imkanı sunar ve 47 metrelik kabin 10 yolcuya kadar uyuyabilir. Geçtiğimiz hafta 6 bin 142 deniz mili/ 11 bin 375 kilometre mesafeyi 11 saat iki dakikada uçtu. Aynı mesafedeki bir önceki uçuşuna göre aynı mesafeyi bir saat 48 dakika daha kısa sürede uçan iş jeti süpersonik hıza yaklaştı ve saatte bin kilometre yaptı.
Teknik özellikler:
Yolcu kapasitesi: 19 kişi (Kabin ekibi dahil)
Uzunluk: 30.41 m
Yükseklik: 7.82 m
Kanat açıklığı: 30.36 m
Seyir yüksekliği: 12.497 m
Maksimum seyir yüksekliği: 15.545 m
Maksimum hızı: 0,92 Mach
Maksimum menzili: 13.890 km
5-Bombardier Global 8000 (610mph)
Bombardier’e göre, Global 7000 test sırasında 650mph’den daha hızlı uçtu. Bu hıza ulaşan en büyük jet, dünyanın en hızlı özel jetlerinden biri olarak yerini korudu. Aralık 2018’de pazara giren bu lüks özel uçak, maksimum 610mph yani mil bölü saat – Mach yani maksimum hızı 0.925 – çalışma hızına ve 7.700 deniz mili etkileyici hız aralığına sahiptir. Kabin içi tasarımı olarak Red Dot Tasarım Ödülü kazandı. Global 8000’in 7.900 deniz mili uzunluğunda bir menzili olacak ve 2019’da piyasaya sürülmesi bekleniyor.
Teknik özellikler:
Yolcu kapasitesi: 17 kişi
Uzunluk: 30.41 m
Yükseklik: 8.3 m
Kanat açıklığı: 31.2 m
Seyir yüksekliği: 12.497 m
Maksimum seyir yüksekliği: 14.631 m
Maksimum hızı: 0,92 Mach
Maksimum menzili: 13.890 km
4-Cessna Citation x+ (610mph)
2016 yılında Cessna’nın iş jeti Citation x+ Seattle’dan Kansa’a gerçekleştirdiği uçuşunda hız rekoru kırmıştı. 39 bin irtifada ortalama 1.112 km/saat yaparak bu rekoru gerçekleştirmişti. Tüm Amerika’yı bir günde dolaştıklarını ve boş vakitlerinin kaldığını test pilotu Neil Payne uçuş sonrası açıklamıştı. Bu iş jeti 0,93 mach hıza ulaşabiliyor. Bu etkileyici uçak, iki adet çift kanallı FADEC kontrollü Rolls-Royce AE3007C2 turbo fan motoru sayesinde maksimum uçuş hızına sahiptir. Böyle bir hız uçak almak için yaklaşık 23 milyon doları gözden çıkarmak gerekir.
Teknik özellikler:
Yolcu kapasitesi: 12
Uzunluk: 22.4 m
Yükseklik: 5.86 m
Kanat açıklığı: 21.09 m
Seyir yüksekliği: 10.700 m
Maksimum seyir yüksekliği: 15.545 m
Maksimum hızı: 0,93 Mach
Maksimum menzili: 5, 956 km
3-Dassault Falcon 900XL (644mph)
Dassault Falcon 900XL en yüksek Mach 0.84 ve 4.750 mil menzile sahiptir. 19 yolcu kapasiteli Fransız yapımı 900XL business jet, geliştirilmiş motorlara, daha fazla menzile ve bir S kanallı merkezi motora sahiptir. Gövde malzemelerinin (Kevlar, karbon fiber ve titanyum dahil) akıllı bir kombinasyonu, bu iş jetinin sınıfındaki diğer jetlerden çok daha az ağırlığında olduğu anlamına gelir ve bu da üstün yakıt ekonomisi sağlar. Falcon 900’lere göre 8 bin 800 km menzile sahiptir ve daha az yakıt tüketir.
Teknik özellikleri:
Yolcu kapasitesi: 19
Uzunluk: 20.2 m
Yükseklik: 7.55 m
Kanat açıklığı: 21.38 m
Seyir yüksekliği: 10.700 m
Maksimum seyir yüksekliği: 15.545 m
Maksimum hızı: 0,84 Mach
Maksimum menzili: 8,800 km
2-Bombardier Global 6000-6500 (690mph)
Daha önce Global Express XRS olarak bilinen Global 6000, önceki modellerinden daha yüksek bir seyir hızına, daha fazla menzile ve gelişmiş kabin düzenine ve aydınlatmasına sahiptir. Artırılmış menzili, kanat kökündeki 1,486lbs yakıt deposu ve extra kabin bölümü ile diğerlerinden ayrılır. Bombardier’e göre, yükseltilmiş bilgisayar sistemleri ve mekanik iyileştirmeler sayesinde Global 6000’i yakıtlamak için orijinal modelden 15 dakika daha az zaman alıyor. Bu özel uçak, iş insanları için tasarlanmış en gelişmiş ve en başarılı uzun menzilli premium jet olarak kabul edilir. 5 Ekim 2018’de Vistajet tarafından İstanbul’a getirilen bu jeti bende deneyimleme fırsatı buldum.
Mayıs 2018’de Bombardier, 2019 sonunda hizmete girmesi beklenen Global 6500’ü açıkladı. Bu jet, Mach 0.90’ın en yüksek hızı için geliştirilmiş bir iş jeti. Yeni Rolls-Royce Pearl motorları, daha iyi işletme maliyetleri için yüzde 13’e kadar daha düşük yakıt yakma ve yüzde 9 daha fazla itme ile 6,600 deniz mili aralığı sunuyor. Global 6500’ün 56 milyon dolarlık bir fiyatı var.
Teknik özellikleri:
Yolcu kapasitesi: 17
Uzunluk: 30.3 m
Yükseklik: 7.8 m
Kanat açıklığı: 28.7 m
Seyir yüksekliği: 12.497 m
Maksimum seyir yüksekliği: 15.545 m
Maksimum hızı: 0,90 Mach
Maksimum menzili: 12.223 km
1-Aerion AS2 (1000mph)
ABD’li uçak üreticisi Aerion şirketi ile bir araya gelen Lockheed Martin, ticari süpersonik yolcu jeti geliştirmek için anlaşma imzaladı. Birkaç yıldır çalışma yapan şirket, halihazırda AS2 isimli süpersonik jeti geliştiriyor. Halen geliştirilmekte olan bu 12 yolcu özel jetinin özel uçak yolculuğu kalıbını kırması bekleniyor. Aerion AS2’nin İlk test uçuş tarihi 2019’un başlarında, 2021’de ise uçağı sertifikalandırmayı planlıyor. Aerion AS2’nin, 1.217mph’de şaşırtıcı bir hızla ilerleyen ve Londra’dan New York’a olan bir uçuşla ilgilenen en yüksek hızda Mach 1.6’ya üç saatten az bir sürede ulaşması bekleniyor. ABD üzerinden süpersonik uçuşu yasaklayan FAA yasaları değiştirilinceye kadar, uçak ABD hava sahasına girdiğinde yaklaşık 754mph hızla seyahat etmek zorunda kalacak, ancak denizaşırı uçarken en yüksek hıza ulaşabilecek. 1000 mph hıza ulaşabilme kapasitesi var. Şirket, geçtiğimiz günlerde GE Aviation ile bir motor ortaklığı ve Lockheed Martin Skunk Works ile bir mühendislik ortaklığı imzaladı. Ayrıca Dünya devi uçak üreticisi Boeing’de projeye ortak oldu.
Teknik özellikler:
Yolcu kapasitesi: 8-12
Uzunluk: 52 m
Yükseklik: 6.7 m
Kanat açıklığı: 19 m
Maksimum hızı: 1,4 Mach-1,593 km/saat