Tarihi Türkiye Cumhuriyeti’nin evveline, geçen yüzyılın başlarına dayanan Yeşilköy/Atatürk Havalimanı hüzünlü bir şekilde elveda dedi. Bundan sonra sadece özel uçaklar için bir terminal olacak. Bu tarihi mekanın havacılık müzesi veya millet bahçesi olarak kullanılması planlanıyor.
Hali hazırda neredeyse dünyanın bir çok havalimanında tadilat var. Terminalde, apronda, pistlerde veya havalimanı çevresinde çalışmalar her daim görebiliyor. Konumu ve kapasitesi sorunu sebebiyle kapanan havalimanlarının yerine yenileri açılıyor. İstanbul’da da böyle bir durum gerçekleşti. Tarihe tanıklık eden İstanbul Atatürk Havalimanı yerini İstanbul Havalimanı’na bıraktı. Havacılık tarihine ismini altın harflerle yazdıran Yeşilköy/Atatürk Havalimanı’nda havacılık tarihinde önemli bir yeri olacak. Ve en güzel şekilde hatırlanacak. Atatürk Havalimanı gibi tarihe tanıklık eden havalimanları hangisi hiç merak ettiniz mi?
WRİGHT KARDEŞLERİN HAVAALANI
1- College Park Havaalanı, ABD
Dünya havacılığında önemli bir yere sahip olan, havacılık endüstrisinin kaynak ülkesi Amerika Birleşik Devletlerinin (ABD) Maryland eyaletinde bulunan College Park Airport (KCGS), dünyanın en eski havalimanıdır. İlk motorlu uçağı yapan Wright kardeşler, uçak mühendisliğinin temeli sayılan çalışmaları sonunda, ilk kumanda edilebilir uçağı, 17 Aralık 1903’te Kuzey Carolina’da burada gerçekleştirdiler. 12 saniye süren ilk uçuşun merkezindeki havalimanı, 1908 yılında, Wilbur Wright’ın ABD Ordusu’ndaki iki askeri subayı eğitmek için alana geldiğinde kurulan havalimanıdır. “Havacılığın beşiği” olarak bilinen College Park Havalimanı, dünyanın ilk uçağının (Wright Type A çift kanatlı uçak) monte edilip 7 Ekim 1909’da uçtuğu havalimanıydı. 1977 yılında havaalanı Ulusal Tarihi Yerler Siciline eklendi. College Park Havaalanı,havacılıkta birçok ilke ev sahipliği yaptı. Ünlü havacılar ve havacılık mucitleri bu havaalanında birçok uçuşa imza attı. Amerikan ordusunun ilk pilotu Teğmen Frederic Humphreys’de ilk eğitimini bu havalimanında yapmıştır. Sahadaki tarihi hangar, şimdi Prince George County Polisinin Özel Operasyonlar Bölümüne ev sahipliği yapıyor. Havalimanı halihazırda bile özel durumlarda iniş ve kalkışlara ev sahipliği yapıyor.
***********
DÜNYANIN EN ESKİ 2. MEYDANI
2- Hamburg Havaalanı
Dünyanın en eski ikinci ticari havaalanı Hamburg Havaalanı’dır. Şehir merkezine 8,5 km mesafede yer almaktadır. 1911’de kurulan havalimanı aynı zamanda Avrupa’nın en eski havalimanıdır. Hamburg Havalimanı (HAM), 2001 ve 2009 yılları arasında büyük bir yenileme programı kapsamında büyük ölçüde genişletilerek kapasitesi artırıldı. Yenilenen havalimanı, Avrupa’nın genelindeki yaşlı havalimanlarına nazaran yepyeni bir çehre kazandı. Avrupa’nın en iyi bölgesel havalimanı ödüllerini aldı.
***********
ROMANYA’NIN TARİHİNE TANIK
3- Bükreş Baneasa Havaalanı
Baneasa Havaalanı olarak da bilinen Bükreş Aurel Vlaicu Havalimanı’nda (BBU), ilk uçuşlar 1909’da başladı. Burada uçuş okulunun kurulmasıyla beraber ilk resmi uçuş 1912’de yapıldı. Baneasa, 1968 yılında Henri Coanda Uluslararası Havalimanı’nın inşasına kadar Romanya’nın tek uluslararası havalimanı oldu. Havalimanı, 1920 yılında Fransız-Romanya Hava Gezinti Şirketi (CFRNA) adlı dünyanın en eski havacılık şirketlerinden birine ev sahipliği yaptı. 1952 yılında açılan terminal binası, halihazırda hizmete devam ediyor. Romanya’nın komünist rejimle yönetildiği yıllarda devlet havayolları Tarom’un ana üssü olarak kullanıldı. Bugün sadece özel jetler ve bazı charter uçuşlar için kullanılıyor.
***********
HAVACILIK KULÜBÜ ÇIKIŞI OLDU
4- Bremen Havaalanı
Yerel bir havacılık kulübü olarak hizmet veren Verein für Luftschiffahrt, 1910 yılındaki ilk test uçuşunu bu havalimanında gerçekleştirdi. 16 Mayıs 1913 yılında kurulan havaalanı, dünyanın en eski havaalanlarından birisi oldu. Bremen Havalimanı (BRE), I. Dünya Savaşı’nda ise Alman ordusu tarafından idare edildi. 1920 yılında ticari trafik için yeniden açıldı. 1930’larda inşa edilen yeni bir terminal ve pist tesisleri, havalimanını zamanının en modernlerinden biri haline getirdi. Şehir merkezine sadece 11 dakika mesafede olan Almanya’nın en eski ikinci havalimanı günümüzde düşük maliyetli havayolları tarafında kullanılıyor.
***********
YILLARCA ROMA’YA LİDERİ OLDU
5-Roma Ciampino Havaalanı
Roma şehir merkezine 12 km mesafede yer alan Roma Ciampino Havaalanı(CIA), 1916 yılında hizmet girmiş ve İtalya’nın en eski havaalanı unvanına sahip. 1961 yılında Leonardo da Vinci Havaalanı’nın açılmasına kadar da Roma’nın tek havaalanı olmuş. Şu anda ise düşük maliyetli havayolları için önemli bir merkez. Wizz Air ve Ryanair gibi havayolları kullanılıyor. Ayrıca charter uçuşlarına ve iş jeti uçuşlarına da hizmet veriyor.
***********
HAVVA ÜSSÜNDEN HAVALİMANINA
6-Amsterdam Schiphol Havaalanı
1916 yılında askeri bir hava üssü olarak kurulmuş olan günümüzün Schiphol Havalimanı (Amsterdam Airport Schiphol – AMS), kentin yaklaşık 9.1 km güneybatısında Haarlemmermeer beldesinde yer alıyor. Yolcu yoğunluğu açısından Hollanda’nın lideri, Avrupa’nın en yoğun 3’ncü havalimanı. Günümüzde ise Avrupa’nın en eski havayollarından KLM’in yanı sıra Corendon Dutch Airlines, Martinair, Transavia ve TUI Havayollarının da merkezi konumunda. Havaalanı 1916 yılında askeri bir hava üssü olarak kurulduktan sonra 1920’de ilk sivil uçuşa ev sahipliği yapmış. II. Dünya Savaşı sırasında ise ağır hasar görmüş. 1945’te kısmen onarılmış. 1990’lardan sonra ilk beş Avrupa havalimanından biri oldu ve Hollanda’nın ana uluslararası havalimanı olarak hizmet veriyor.
***********
PARİS AİRSHOW’UN İLHAM KAYNAĞI
7- Paris-Le Bourget Havaalanı
1914’te açılan Paris-Le Bourget Havalimanı (LBG) 1919’da ticari faaliyetlerine başladı. 2014 yılında 100’ncü yılını kutlayan havalimanı, Fransa’nın en eski havalimanı. Havaalanı Paris’in yaklaşık 7 km kuzeyindeki Le Bourget’de bulunuyor. 1932’de Orly Havalimanı’nın inşasına kadar Paris’in tek havalimanı oldu. Tarihte ilk havacılık gösterileri de bu havaalanında yapılmaya başladı. Şu an tekli yıllarda 2 yılda bir yapılan Paris Airshow’un da ana üssü. Şu özel iş jetlerine hizmet veriyor.
***********
YEŞİLKÖY’E İLK UÇAK 1911’DE İNDİ
8- Yeşilköy/Atatürk Havalimanı
Tarihte ilk hava manevraları 1910 Eylül’de Picardie’de gerçekleştirildiğinde Fethi Bey de (Okyar) Fransa’daydı. Türkiye Cumhuriyeti Kurucusu Kur. Yzb. Mustafa Kemal de uçağı ilk kez burada gördü. Çok etkilenen Fethi Bey, Osmanlı Savunma Bakanlığı’na uçağın önemini vurgulayan ayrıntılı bir rapor gönderdi. Bu esnada ilk sivil Türk havacılar, Sadi Fuad Bey ve Hüseyin Münif Bey, Bleriot Hava Okulu’ndan pilotluk lisanslarını almışlardı. 5 Şubat 1911 tarihinde Genelkurmay, iki ordu subayını pilotluk eğitimi almak üzere Fransa’ya gönderme kararı aldı. Bir grup gönüllü arasından iki subay seçmek üzere 1 Haziran 1911’de (bu tarih sonradan Türk Hava Kuvvetlerinin resmi kuruluş tarihi olarak kabul edildi) bir havacılık komisyonu kuruldu. Yzb. Fesa (Evrensev) ve Müh. Yzb. Yusuf Kenan, 4 Temmuz ilk pilot adaylığına seçildi.
Yeşilköy’de uçak istasyonu kurulmasından önce 1911’de Rus yapımı Farman IV uçağıyla bu alana ilk inen Rus pilot Boris Sergeyeviç Maslennikof oldu. Yeşilköy (Ayastefanos) çevresinde birkaç gösteri yapıp Rusya’ya döndü. Tüm işaretler Yeşilköy’ün havacılığın merkezi olacağını gösteriyordu.
Havacılıkta bu gelişmeler üzerine 1912’de Yeşilköy’ün ilk havaalanı olması için hazırlıklara başlandı. Fesa Bey ve Yusuf Kenan Bey de Mart 2012’de ilk Türk pilotlar olarak Fransa’dan Türkiye’ye dönerek Osmanlı Ordu Hava Kuvvetlerinin 1 ve 2 nolu uçuş brövelerinin sahipleri oldular. 15 Mart’ta 2 Deperdussin uçağı; biri iki kişilik, diğeri tek kişilik eğitim uçağı Yeşilköy Havaalanı’na indi. Bu uçaklar ilk kez, 27 Nisan 1912’de Sultan V. Mehmet Reşad’ın taç giyme törenin 3. Yıldönümü kutlamalarında uçurulmasında karar verildi. 1913 ise Türk havacılığının kurumsallaşmaya başladığı yıl olarak dikkat çekti.
1912 yılında askeri havaalanı olarak kurulan Yeşilköy, aynı zamanda sivil uçuşların da yapıldığı bir meydan oldu. 1944 yılında Chicago’da imzalanan Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü (ICAO) anlaşması sonrası uluslararası bir havalimanı kurulmaya karar verildi. Anlaşmanın ardından, 1953 yılına kadar havalimanı inşaatı devam etti ve Yeşilköy Havalimanı adıyla hizmete açıldı. 1971 yılında Yeşilköy Havalimanı için bir master plan yapıldı. 05/23 pistine ilave olarak 17/35 pisti yapıldı. İlave olarak terminal binası, THY Hangar Tesisleri, Kargo Tesisleri, Hava Trafik Kontrol Kulesi, teknik blok, aydınlatma sistemi, elektrik dağıtım sistemi ve akaryakıt ikmal tesisleri çalışmaları başlatıldı. Söz konusu projenin içinde bulunan dış hatlar terminali ise 29 Ekim 1983’te işletmeye açıldı.
1985 yılında ise isim değişikliği yapılarak, Atatürk Havalimanı adını aldı. Artan yolcu trafiği nedeniyle, 1990 yılların ikinci yarısında Yap-İşlet-Devret (YİD) modeliyle yeni bir dış hatlar terminali yapımına karar verildi. Yeni terminal, 10.01.2000 tarihinde işletmeye açıldı. 2017 yılında 63,7 milyondan fazla yolcu ağırlayan havalimanı yaklaşık 500 bin uçağa hizmet sundu. Bayrak taşıyıcımız Türk Hava yollarının merkezi olarak tarihe adını altın harflerle yazdırdı.
