Türkiye, S-400 hava savunma sistemini yakında teslim alıp kullanmaya başlayacak. Peki S-400 sistemi nedir, nasıl çalışıyor? İşte 7 soruda S-400’lerle ilgili merak edilenler…
Eski Genelkurmay eski Başkanı Orgeneral İlker Başbuğ, Habertürk’te Didem Arslan Yılmaz’ın sorularını yanıtladı. Son günlerin en sıcak konusu S-400’lerle ilgili görüşlerini açıklayan Başbuğ, “Hiç tartışmasız S-400 sistemi, Patriot sisteminden çok çok üstündür. Dünyadaki en etkin yüksek irtifa, uzun menzil hava savunma sistemi S-400’dür” diye konuştu.
Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, dün yapılan kabine toplantısı sonrasında açıklamalarda bulunarak, S-400’lerin yakın bir zamanda teslimatının başlayacağını ve aktif bir şekilde kullanılacağını söyledi.
Türkiye ile ABD arasında gerilime yol açan, hatta F-35 savaş uçaklarının Türkiye’ye verilmemesi noktasına kadar gelmesine yol açan S-400 hava savunma sistemi nedir? Türkiye’ye yaklaşık 2,5 milyar dolara mal olacak hava savunma sistemi nasıl çalışıyor?
Son dönemin en fazla tartışılan konularının başında gelen S-400 hava savunma sistemini mercek altına aldık…
1- S-400 sisteminin teknik özellikleri neler?
Şu anda dünyada kullanımda olan en iyi hava savunma sistemlerinden biri olarak gösterilen S-400, Rusya’nın soğuk savaş döneminde geliştirmeye başladığı füze savunma sisteminin dördüncü neslini temsil ediyor.
S-400’ün geliştirilmesine 1993 yılında başlandı. Ancak, özellikle soğuk savaş sonrası savunma sanayine uygulanan bütçe kesintileri nedeniyle tamamlanması oldukça uzun zaman aldı ve ancak yeni bir teknoloji olarak değil, eski sistemin devamı olarak geliştirilebildi.
Bu nedenle mevcut sistemde kullanılan teknolojinin yüzde 70 ile 80’i bir önceki model olan S-300‘den alındı. Bunlar arasında füze depolama sandıkları, fırlatma rampaları ve radarlar bulunuyor. Testlerine 1999 sonunda başlanan sistem 2007 yılında faaliyete alındı.
Bu sistem, insanlı ya da insansız her türlü hava aracının yanı sıra hem seyir (cruise) hem de balistik füzeleri imha etme kapasitesine sahip. Azami menzili 400 km, ulaşabildiği en yüksek irtifa da 30 km. Ayrıca, her hedefe iki füze kilitleyerek, eşzamanlı olarak 80 hedefi vurabiliyor.
En fazla 3 bin 500 km uzaklıktan fırlatılan orta menzilli balistik füzeleri imha etme kapasitesine sahip. Sistemin içinde yer alan bir füzenin ağırlığı 1,8 ton, uzunluğu sekiz metre ve çapı da yaklaşık 50 cm. Ayrıca 145 kg’a kadar savaş başlığı taşıyabiliyor.
2- Sistem nasıl çalışıyor?
- Uzun menzilli izleme radarı, havadaki nesneleri takip ediyor ve gelen bilgiyi komuta aracına gönderiyor. Potansiyel hedefler, komuta arasında değerlendiriliyor.
- Hedef tanımlandıktan sonra komuta aracı füzenin fırlatılmasına karar veriyor.
- Fırlatmayla ilgili veriler, hedefe göre en iyi konumda bulunan fırlatma aracına gönderiliyor ve buradan karadan havaya füzeler gönderiliyor.
- Angajman radarı, füenin hedefine ulaşmasına yardımcı oluyor.
3- S-400 sistemi nerelerde kullanılıyor?
S-400 sistemi ilk olarak 2007 yılında başkent Moskova‘nın savunulmasında kullanılmak üzere devreye alındı. Ancak daha sonra, özellikle Rusya’nın uyguladığı dış politikaya paralel olarak, bazı kritik noktalarda da konuşlandırıldı.
Bunların başında Suriye’nin Tartus kentinde bulunan Rus hava üssü geliyor. Rusya, 2015 yılında hem kendi hem de Suriye hükümetine ait donanma ve hava unsurlarını korumak amacıyla S-400 füze savunma sistemi yerleştirdi.
Moskova yönetimi, Kasım 2016’da Baltık Denizi kıyısında Rusya’ya ait olan ancak anakarayla bağlantısı bulunmayan Kaliningrad’a füze savunma sistemi ve İskender füzeleri konuşlandırdı. ABD o dönem bu kararı, “Avrupa’yı istikrarsızlaştırmaya dönük bir adım” olarak eleştirdi.
Rusya’nın ayrıca Ukrayna’dan ilhak ettiği Kırım‘da da S-400 füze savunma sistemi bulunuyor. Son dönemde Rusya, çeşitli ülkelerle bu füze savunma sistemini satmak üzere anlaşmalar da yapmaya başladı.
Rusya, 2015 yılında Çin‘e 6 tabur, 2016’da da Hindistan‘a 6 milyar dolar karşılığında 5 tabur satılması konusunda anlaşma imzalandı. Bir tabur, 8 fırlatıcıdan oluşuyor.
4- Türkiye neden S-400 sistemini almak istiyor?
Türkiye, uzun bir zamandır kendisine ait bir hava savunma sistemi kurmak istiyor. Bunun için de daha önce çeşitli girişimlerde bulundu.
İlk olarak, 2015 yılında uzun menzilli füze savunma sistemi satın almak için bir ihale açtı. İhaleyi, 3,4 milyar dolar ile Çinli bir şirket kazandı ve şirket aynı zamanda Türkiye’ye teknoloji transfer etmeyi de kabul etti. Ancak, o dönemde ABD ve NATO’nun tepki gösterdiği bu ihale daha sonra iptal edildi.
İhalenin iptal edilmesinin ardından Türkiye, farklı ülkelerle füze savunma sistemi için görüşmeler yapmaya başladı.
O dönemde ABD savunma şirketi Lockheed Martin ve Avrupa füze ortak girişim grubu MBDA tarafından geliştirilen Orta Menzilli Hava Savunma Sistemi (MEADS) satın alması gündeme geldi. Kasım 2016’da Rusya ile S-400 için görüşmeler yapıldığı açıklandı.
Eski Milli Savunma Bakanı Fikri Işık, Nisan 2017’de yaptığı açıklamada, Türkiye’nin “acilen” hava savunma sistemine ihtiyacı olduğunu ve NATO üyesi olarak öncelikle ittifak içerisinde bu ihtiyacını gidermeye çalıştığını ancak bunun mümkün olmaması üzerine farklı arayışlara gidildiğini söyledi.
Işık, NATO üyesi ülkelerin “mali açıdan etkili bir teklif sunmadıklarını” da ifade etti. Türkiye’nin ayrıca kendi füze savunma sistemini geliştirme planı da bulunuyor.
5- Anlaşmanın ayrıntıları hakkında ne biliniyor?
Rusya savunma sanayi şirketi Rostec anlaşmanının bedelinin 2,5 milyar dolar olduğunu açıkladı. Dönemin Savunma Bakanı Nurettin Canikli, Rusya’dan 2 sistem ve 4 batarya alınacağını söyledi. Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB) da ilk teslimatın 2020’nin birinci çeyreğinde yapılmasının planlandığını duyurdu.
Türkiye’nin satın almayı planladığı sistem, NATO‘nun savunma sistemleriyle uyumlu değil. Ayrıca, NATO, Türkiye’ye uyguladığı savunma alanında bazı kısıtlamalar da uyguluyor.
Bu kısıtlamalar arasında, Türkiye’nin bu tarz füze sistemlerini Ermenistan ve Yunanistan sınırlarına yakın bir noktaya konuşlandırmaması da yer alıyor. Rusya’nın Türkiye’ye bu tarz bir kısıtlama getirmesi ise beklenmiyor.
6- Türkiye kaç sistem alacak?
Türkiye’ye dört bölükten oluşan iki adet S-400 sistemi verilecek. Rus askeri yapılanmasına göre bir hava savunma bölüğü dokuz bataryadan oluşuyor. Dört bölükteki batarya sayısının 36 olacağı belirtiliyor. S-400’lerin bir bataryası rampa, radar ve komuta merkezi olmak üzere üç mobil araçtan oluşuyor.
Her bir sistemde 72 olmak üzere iki sistemde toplam 144 füze olacak. Ayrıca 48 yedek füze bulunacak. Böylece toplamda 192 füze teslim edilecek.
Füze menzili yaklaşık 400 km olan S-400’ler, 185 km yükseklikteki hedefleri vurabiliyor. Sistem, 600 km uzaklıktaki hedefleri algılıyor, 10 saniyeden az sürede hedefe tepki verebiliyor.
7- NATO ve ABD neden tepki gösteriyor?
Şu anda elinde S-400 füze sistemi olan bir NATO üyesi yok. Türkiye’ye bu sistemin konuşlandırılması halinde, bu açıdan bir ilk olacak.
Bununla birlikte, Yunanistan’ın elinde bir önceki versiyonu olan yine Rus yapımı S-300 füzeleri var. Yunanistan, bu füzeleri NATO üyesi olmayan Güney Kıbrıs‘tan satın almıştı.
ABD ve diğer başka NATO üyeleri, bu anlaşmaya iki açıdan karşı çıkıyor. İlk olarak askeri açıdan, bu sistemin NATO sistemleriyle uyumlu olmayacağı ve bunun da pratikte bazı sıkıntıları beraberinde getirebileceği uyarıları yapıyor.
Uzmanlar, NATO’nun birbirine entegre hava savunma sisteminin bulunduğunu ve Türkiye’nin S-400’ü satın almasının maliyet, nitelik ve teknoloji transferi gibi birçok teknik sorunu beraberinde getirebileceğini ifade ediyor.
Ayrıca, NATO sistemleriyle ilgili bazı teknik detayların Rusya’nın; Rusya’nın savunma sistemiyle ilgili bazı bilgilerin de NATO’nun eline geçmesinden endişe ediliyor.
Yapılan itirazın ikinci nedenini ise siyasi gerekçeler oluşturuyor. Bu alımın tamamlanması halinde bunun Türkiye’nin NATO ile ilişkilerini yeniden tanımlamak adına attığı bir adım olarak yorumlanabileceği de belirtiliyor.
ABD Savunma Bakanlığı’ndan Ağustos ayında yapılan açıklamada, bu anlaşmadan “endişe duyulduğu” ve NATO müttefiklerinin ittifakı daha ileriye götürecek şeylere yatırım yapmasının beklendiği ifade edilmişti.
S-400’ün Künyesi:
- Üreticisi: Almaz-Antey silah şirketi
- Konuşlandığı Yerler: Moskova, Suriye, Kaliningrad, Kırım
- Kullanılmaya BaşlanmaTarihi: 2007
- Menzil: 400 kilometre
- Hız: Saniyede 4,8 km
- Azami Hedef İrtifası: 30 km
- Eşzamanlı Takip: 80 hedef
- Hedef Türü: Uçak, seyir füzesi, orta menzilli füzeler, İHA ve diğer havadan izleme sistemleri